در پایه هر تار مو یک ساختار حیاتی به نام پیاز مو وجود دارد که وظیفه حفظ سلامت و رشد موهای ما را بر عهده دارد. این بخش کوچک که در زیر پوست قرار دارد با بسیاری از مسائل مربوط به مو در ارتباط است؛ از رشد و ریزش موها تا سفید شدن آن‌ها. درک نقش پیاز مو و شناخت نیازهای آن برای تقویت رشد، کنترل ریزش و مراقبت از موها امری ضروری است.
پیاز مو چیست؟
پیاز مو ساختاری در پایه فولیکول موهاست که ماتریکس سلولی در آن قرار دارد و منشا رشد موهای ما است. پیاز مو در واقع قسمت زیرین فولیکول موهاست که بزرگ شده است. پیاز مو در زیر پوست سر قرار دارد؛ بخشی که به آن پاپیلای پوستی می‌گویند. پاپیلای پوستی ساختاری حاوی رگ‌های خونی است که فولیکول را تغذیه کرده و مواد مغذی مورد نیاز برای رشد مو را منتقل می‌کند.
سلول‌های بنیادی موجود در پیاز مو با تقسیم و تمایز، ساختار مو را تشکیل می‌دهند. پایه پیاز مو توسط شبکه‌ای از رگ‌های خونی کوچک تغذیه می‌شود. این رگ‌های خونی مواد مغذی و اکسیژن لازم را برای تحریک رشد مو و حفظ سلامت فولیکول مو فراهم می‌کنند. همچنین اعصاب اطراف پیاز مو نیز در تنظیم رشد مو نقش دارند.
در داخل پیاز مو، ساختارهای مختلفی وجود دارد از جمله غدد چربی که سبوم تولید می‌کنند، ماده‌ای روغنی که مو و پوست سر را مرطوب و لطیف نگه می‌دارد. می‌توان پیاز مو را به یک کارخانه تشبیه کرد؛ سلول‌ها در این بخش متولد شده، تکثیر می‌شوند، متمایز و کراتینه می‌شوند و ساقه مو را تشکیل می‌دهند. بنابراین سلامت و شادابی پیاز مو برای رشد ساقه مو و حفظ کیفیت و زیبایی موها بسیار مهم است. هرگونه عدم تعادل یا آسیب به پیاز مو، به دلیل عوامل ژنتیکی، تغذیه‌ای، هورمونی یا عوامل دیگر به طور اجتناب ناپذیری در کیفیت و سلامت ساقه مو تاثیر می‌گذارد.
نقش پیاز مو در چرخه رشد مو چیست؟
سلول‌های جدید به طور مداوم در پیاز مو تشکیل می‌شوند. سلول‌های تازه به هم می‌چسبند و سخت می‌شوند. از این گروه سلول‌های به هم چسبیده، تار موی تازه ایجاد می‌شود و سلول‌های سخت‌شده جدید به تدریج از پوست بیرون می‌آیند. بنابراین مهم‌ترین وظیفه پیاز مو رشد موهای تازه است. اما پیاز مو علاوه بر رشد موهای جدید وظایف دیگری نیز بر عهده دارند:
- ترمیم پوست پس از زخم یا جراحت
- تشکیل عروق خونی جدید
- تشکیل سلول‌های عصبی جدید
سلول‌های موجود در پیاز مو و فولیکول‌ها به بهبودی زخم کمک می‌کنند. هنگامی که پوست آسیب می‌بیند، سلول‌های داخل فولیکول‌های مو که به زخم نزدیک هستند به سرعت به محل جراحت منتقل می‌شوند تا روند بهبودی شروع شود. سلول‌های فولیکول مو به گلبول‌های سفید خون در سیستم ایمنی ما نیز کمک می‌کنند.
هر تار مو روی سر ما با سرعتی در حدود 1 سانتی متر در ماه رشد می‌کند. موهای صورت و به خصوص مژه‌ها، ابروها و موهای بدن با سرعت کمتری رشد می‌کنند. صاف یا مجعد بودن موها به شکل مقطع مو بستگی دارد. موهایی با مقطع گرد به صورت تارهای صاف از پوست خارج شده و رشد می‌کنند و هر چه سطح مقطع بیشتر به شکل بیضی متمایل باشد، موها مجعدتر و فرها متراکم تر خواهند بود.
رنگ مو نیز بر اساس میزان ملانین موجود در سلول‌های سفت شده در پیاز مو تعیین می‌شود که در افراد مختلف متفاوت است و در طول زندگی تغییر می‌کند. مقدار ملانین معمولاً با افزایش سن کاهش یافته و هوای بیشتری در داخل مو محبوس می‌شود. در نهایت موها رنگ خود را از دست داده و سفید می‌شوند.
علت ضعیف شدن پیاز مو چیست؟
ضعیف شدن پیاز مو به دلایل مختلفی اتفاق می‌افتد. این دلایل می‌تواند شامل عوامل داخلی مانند ژنتیک و تغییرات هورمونی و عوامل خارجی مانند تغذیه و شرایط محیطی باشد. مهم‌ترین دلایل ضعیف شدن پیاز موعبارتند از:
هورمون‌ها و ژنتیک
- ریزش موی آندروژنیک یا ریزش موی ارثی: هورمون دی‌هیدروتستوسترون (DHT) در مردان و زنان، می‌تواند موجب کوچک شدن پیاز مو و در نهایت نازک شدن و ریزش مو شود.
- اختلالات هورمونی: مشکلاتی مانند کم‌کاری یا پرکاری تیروئید، سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) یا تغییرات هورمونی بعد از زایمان می‌توانند باعث ضعیف شدن پیاز مو شوند.
کمبود مواد مغذی
- کمبود آهن: فقر آهن می‌تواند منجر به ضعف پیاز مو و در نهایت ریزش مو شود.
- کمبود پروتئین: ساختار مو از پروتئینی به نام کراتین تشکیل شده و موها برای رشد به دریافت پروتئین کافی نیاز دارند.
- کمبود ویتامین‌ها و مواد معدنی: کمبود بیوتین B7، ویتامین D، زینک و اسیدهای چرب امگا ۳ که نقش مهمی در سلامت مو دارند منجر به تضعیف پیاز مو و نازک شدن موها می‌شود.
محیط زیست و سبک زندگی
- استرس مزمن: تحمل استرس زیاد می‌تواند فولیکول‌های مو را وارد فاز استراحت (تلوژن) کرده و با طولانی شدن فاز تلوژن، فرد دچار ریزش ناگهانی مو یا تلوژن افلوویوم خواهد شد.
- مصرف سیگار و الکل: مصرف دخانیات و الکل جریان خون به فولیکول‌ها را کاهش داده و اکسیژن‌رسانی به پیاز مو را مختل می‌کند.
- روتین نامناسب مو: استفاده بیش از حد از مواد شیمیایی مانند رنگ مو، دکلره و مواد صاف‌کننده، ابزارهای حالت دهنده حرارتی مانند سشوار و اتو مو و شست‌وشوی بیش از حد با محصولات نامناسب و خشن می‌تواند پیاز مو را ضعیف کند.
بیماری‌ها و داروها
- بیماری‌های خودایمنی: برخی بیماری‌ها مانند آلوپسی آره‌آتا باعث حمله سیستم ایمنی به فولیکول‌های مو و تضعیف آن‌ها می‌شود.
- عفونت‌های پوست سر: عفونت‌های پوستی مانند عفونت قارچی موجب التهاب و ضعیف شدن ریشه و پیاز مو می‌شود.
- عوارض جانبی داروها: داروهای شیمی‌درمانی، داروهای ضدافسردگی و داروهای فشار خون می‌توانند باعث تضعیف پیاز مو شوند.
نیازهای پیاز مو چیست؟
پیاز مو به عنوان نقطه منشا رشد مو، در معرض عوامل زیادی قرار دارد که می‌توانند عملکرد یا سلامت آن را به خطر بیندازد. از جمله این عوامل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
هورمون‌ها
بر هم خوردن تعادل هورمونی در شرایطی مانند دوران بارداری یا یائسگی و یا به دلیل مشکلات خاصی مانند سندرم تخمدان پلی کیستیک، بر سلامت و عملکرد پیاز مو تأثیر می‌گذارد و منجر به ریزش مو می‌شود.
استرس
تحمل استرس مزمن یا حاد می‌تواند با کوتاه کردن فاز آناژن و تسریع فاز تلوژن، تأثیر مستقیمی بر چرخه رشد مو داشته باشد و منجر به ریزش موی زودرس شود.
رژیم غذایی نامناسب
تغذیه نامناسب و کمبود ویتامین‌ها، مواد معدنی و پروتئین‌های ضروری مانند بیوتین، آهن، روی یا گروه ویتامین‌های B می‌تواند پیاز مو را ضعیف کند.
انواع روش‌های تراپی مو با مواد شیمیایی
استفاده بیش از حد از روش‌های شیمیایی مانند رنگ کردن مو، دکلره کردن، فر یا صاف کردن دائمی موها و و همچنین استفاده بیش از اندازه از ابزارهای حالت دهنده حرارتی مانند سشوار یا اتوهای صاف‌کننده مو، می‌تواند به پیاز مو آسیب برساند.
داروها و درمان‌ها
برخی داروها، مانند داروهای مورد استفاده در شیمی درمانی یا داروهایی مانند داروهای ضد انعقاد خون، بتا بلوکرها یا رتینوئیدها، می‌توانند بر سلامت یا عملکرد پیاز مو تأثیر بگذارند.
مشکلات پوستی
بیماری‌های پوستی مانند پسوریازیس، درماتیت سبورئیک یا عفونت‌های قارچی می‌توانند سلامت پوست سر و در نتیجه سلامت پیاز مو را به خطر بیندازند.
عوامل محیطی
قرار گرفتن در معرض انواع آلاینده‌ها، استفاده از آب بی‌کیفیت و قرار گرفتن به مدت طولانی در معرض تابش اشعه UV می‌تواند به پیاز مو آسیب برساند و چرخه رشد مو را مختل کند.
اقدامات روتین برای تقویت پیاز مو
پیشگیری از ریزش مو مستلزم توجه ویژه به نیازهای تغذیه‌ای خاص پیاز مو است. پیاز مو به محیطی سالم نیاز دارد تا موهایی سالم و شاداب تولید کند. قبل از هر چیز دنبال کردن یک رژیم غذایی متعادل و غنی از مواد مغذی مورد نیاز مو برای رشد موهایی شاداب ضروری است. ویتامین‌های A، B، C و E و همچنین مواد معدنی مانند آهن، روی و سلنیوم نقش حیاتی در تقویت پیاز مو دارند.
همچنین نحوه رفتار و نوع روتین مراقبت از موی ما، تأثیر مستقیمی بر سلامت پیاز مو دارد. بنابراین بهتر است تا حد امکان از روش‌های تهاجمی مانند رنگ کردن مکرر، استفاده بیش از حد از وسایل حالت دهنده حرارتی و استایل کردن موها با مدل‌های سفت و مدل‌هایی که کشش مداوم روی پوست سر ایجاد می‌کنند، خودداری کنید.
ماساژ ملایم پوست سر می‌تواند به بهبود گردش خون در پوست سر کمک کرده و دریافت مواد مغذی و اکسیژن به پیاز مو را تسریع کند. همچنین استفاده از شامپوهای ملایم و محصولات موی مناسب نیز برای جلوگیری از آسیب دیدن پیاز مو و پوست سر توصیه می‌شود.
با مراقبت از مو و پوست خود می‌توانید پیاز مو را سالم و قوی نگه دارید. برای تقویت پیاز مو روش‌های زیر را امتحان کنید:
- از کندن و کشیدن موها خودداری کنید.
- یک رژیم غذایی سالم و متعادل حاوی ویتامین‌ها، مواد معدنی، آهن و پروتئین‌ها را دنبال کنید.
- میزان استرس را کاهش دهید.
- خواب منظم، با کیفیت و کافی داشته باشید.
- از روغن‌های طبیعی مانند روغن نارگیل، روغن آرگان، عصاره رزماری و … استفاده کنید
- هنگام شنا از کلاه مخصوص شنا استفاده کنید.
- در محیط‌های آلوده موها را با کلاه یا شال بپوشانید.
