استرس و ریزش مو؛ علل، نشانه‌ها،‌ جلوگیری و درمان

تحمل استرس برای مدت طولانی یا به صورت مزمن می‌تواند افراد را در معرض انواع مشکلات سلامتی قرار دهد. مشکلات ناشی از استرس اغلب شامل افسردگی و اضطراب و همچنین مشکلات گوارشی و خواب است. به علاوه استرس مزمن با ریزش مو نیز مرتبط است.
رشد مو شامل سه مرحله است. در مرحله رشد یا فاز آناژن، موها در حال روییدن و رشد هستند. در دژنراسیون یا فاز کاتاژن، رشد مو متوقف شده و فولیکول‌های مو در پایه کوچک می‌شوند. و سرانجام در مرحله استراحت یا فاز تلوژن، مو می‌ریزد و این روند دوباره و دوباره از سر گرفته می‌شود. چرخه رشد مو به وسیله سلول‌های بنیادی که در فولیکول مو قرار دارند هدایت می‌شود. در طول مرحله رشد، سلول‌های بنیادی تقسیم می‌شوند و به سلول‌های جدیدی تبدیل شده، مو را بازسازی می‌کنند. در دوره استراحت، سلول‌های بنیادی غیر فعال هستند.

محققان بر این باورند که استرس مزمن می‌تواند عملکرد سلول‌های بنیادی فولیکول مو را مختل ‌کند. تحقیقات بر روی حیوانات نشان می‌دهد که قرار گرفتن در معرض استرس خفیف به مدت چند هفته می‌تواند باعث افزایش سطح هورمون کورتیکوسترول، هورمون مشابه کورتیزول در انسان، و کاهش رشد موها شود. این فرآیند سبب می‌شود فاز تلوژن طولانی شده،‌ موها برای مدت بیشتری در فاز استراحت باقی بمانند.
همچنین با این که هورمون کورتیکوسترول در حیوانات و کورتیزول در انسان مستقیما بر عملکرد سلول‌های بنیادی اثر نمی‌گذارد اما می‌تواند روی دسته‌ای از سلول‌های زیر فولیکول مو به نام پاپیلای پوستی تاثر داشته باشد.

بالا رفتن سطح این هورمون در بدن، از ترشح GAS6 که می‌تواند سلول‌های بنیادی فولیکول مو را فعال کند، جلوگیری می‌کند.

علت ریزش مو بر اثر استرس چیست؟

هر عامل استرس‌زای فیزیکی یا عاطفی می‌تواند باعث ریزش مو شده و موهای ما را وارد فاز ریزش کند. رویدادهای مهم زندگی مانند از دست دادن یکی از عزیزان، جدایی، از دست دادن شغل یا نقل مکان و مهاجرت همه می‌توانند استرس بالایی را به ما تحمیل کنند. بیماری، جراحی و زایمان نیز می‌تواند باعث ریزش مو شود که معمولا ظرف چند ماه بعد از عمل، زمانی که استرس ناشی از آن بدن را فرا می‌گیرد، ‌اتفاق می‌افتد. رژیم گرفتن یا کاهش وزن بسیار سریع نیز یکی دیگر از علل شایع تلوژن افلوویوم است.
اساساً، وقتی بدن ما تحت فشار قرار می‌گیرد و با چیزی آسیب‌زا روبرو می‌شود، فولیکول‌های مو به حالت بقا تغییر عملکرد داده و به طور موقت رشد را متوقف می‌کنند.

آیا استرس بر ریزش مو تاثر می‌گذارد؟

پاسخ این سوال مثبت است. برخی انواع ریزش مو با سطح بالای ‌استرس مرتبط هستند:

تلوژن افلوویوم Telogen effluvium

در بیماری تلوژن افلوویوم، استرس بالا تعداد زیادی از فولیکول‌های مو را وارد فاز استراحت می‌کند و ممکن است فرد در عرض چند ماه با ریزش ناگهانی موهای آسیب دیده، هنگام شانه زدن یا شستن مواجه شود.

تریکوتیلومانیا Trichotillomania

تریکوتیلومانیا در حقیقت نوعی تمایل مقاومت ناپذیر برای کندن موها از پوست سر، ابروها یا سایر نواحی بدن است. در این شرایط کشیدن مو می‌تواند راهی برای مقابله با احساسات منفی یا ناراحت کننده مانند استرس، تنش، تنهایی، کسالت یا ناامیدی باشد.

آلوپسی آره آتا Alopecia areata

عوامل مختلفی باعث ایجاد آلوپسی آره آتا می‌شوند که از جمله آن‌ها می‌توان به استرس شدید اشاره کرد. این بیماری با حمله سیستم ایمنی بدن به فولیکول‌های مو همراه است که در نهایت باعث ریزش مو می‌شود.
خوشبختانه ریزش مو ناشی از استرس همیشه دائمی نیست و احتمال دارد با کنترل استرس و برطرف شدن عامل استرس‌زا ریزش مو متوقف شده و موها دوباره رشد کنند.
اگر هنگام شانه کردن یا شستن موها با ریزش موی ناگهانی، تکه تکه یا ریزش بیشتر از حد معمول مواجه شدید، بهتر است با پزشک مشورت کنید. ریزش ناگهانی مو می‌تواند نشانه وجود یک بیماری زمینه‌ای باشد که نیاز به درمان دارد.

علائم ریزش مو بر اثر استرس

ریزش مو بر اثر استرس اغلب با نازک شدن تدریجی موها در سرتاسر پوست سر همراه است. این نوعی ریزش موی موقت است که تلوژن افلوویوم نام دارد و زمانی اتفاق می‌افتد که بر اثر استرس بخش زیادی از موها وارد فاز ریزش چرخه رشد مو می‌شوند.
خبر خوب این است که برای اکثر افراد، ریزش موی ناشی از استرس قابل برگشت است. با کنترل استرس موها کم کم به حالت عادی باز می‌گردند و تراکم و حجم طبیعی خود را به دست می‌آورند. اما باید بدانید که این روند زمان‌بر است و ممکن است بعد از بر طرف کردن علت ریزش مو، 3 تا 6 ماه طول بکشد تا موها به وضعیت طبیعی خود بازگردند.
اگر ریزش موی شما به دلیل استرس باشد، هنگام برس زدن یا شستشوی موها ریزش موی بیشتری نسبت به معمول خواهید داشت. همچنین به‌جای مشاهده تکه‌های طاس، موهای کل پوست سر نازک‌تر به نظر می‌رسند، زیرا استرس باعث می‌شود موهای بیشتری هم زمان وارد فاز ریزش شوند. ممکن است 2 تا 3 ماه پس از مواجهه با رویدادی استرس‌زا علائم خاصی مشاهده نکنید یا متوجه ریزش موی غیر عادی نشوید زیرا شروع ریزش موهایی که وارد فاز استراحت شده‌اند مدتی زمان می‌برد.

همچنین بخوانید : علت، تشخیص و درمان نازک شدن مو سر

برخی علائم و نشانه‌های کلیدی ریزش مو بر اثر استرس عبارتند از:
• نازک شدن تدریجی موها در سرتاسر پوست سر
• ریزش مو غیر طبیعی و بیش از اندازه هنگام شستشو،‌ برس زدن یا دست کشیدن به موها
• سبک‌ و کم تراکم شدن موها
• بدون شباهت به الگوی ریزش مو مردانه / زنانه
• بدون وجود لکه‌های طاس یا عقب نشینی خط رویش مو
• بدون وجود لکه‌های طاس گرد شبیه به شرایط آلوپسی آره آتا

جلوگیری از ریزش موی ناشی از استرس

تنها راه برای جلوگیری از ریزش مو بر اثر استرس کاهش فوری استرس و برطرف کردن یا کنترل عامل استرس‌زا است. برای این کار می‌توانید ترکیبی از تکنیک‌های آرامش بخش مانند مدیتیشن، تنفس عمیق یا یوگا را به کار بگیرید. صرف تنها 10 تا 15 دقیقه زمان در روز می‌تواند تفاوت قابل توجهی ایجاد کرده و میزان استرس را کاهش دهد.
برنامه‌ها و تعهدات خود را مجددا ارزیابی کنید. تعهدات یا فعالیت‌های غیر ضروری را که باعث استرس می‌شوند کنار بگذارید. از دوستان، خانواده یا یک تراپیست حمایت عاطفی دریافت کنید تا بتوانید دوران سخت و پر استرس خود را بگذرانید. علاوه بر این‌ها عادات خواب یکی از مهم ترین عوامل تاثیرگذار در کنترل استرس به شمار می‌رود. زمان خواب خود را تنظیم کنید و وضعیت آن را بهبود بخشید؛ سعی کنید 7 تا 8 ساعت در شب خواب با کیفیت داشته باشید و فراموش نکنید کمبود خواب استرس را تشدید می‌کند.

همچنین لازم است یک رژیم غذایی متعادل و مغذی را دنبال کنید. استرس می‌تواند در روند دریافت مواد مغذی ضروری در بدن و موها اختلال ایجاد کند بنابراین داشتن یک رژیم غذایی متعادل و نوشیدن آب کافی برای سلامت موها از اهمیت بالایی برخوردار است.
برای کنترل استرس در طولانی مدت، باید به طور منظم ورزش کنید تا سطح استرس خود را کاهش داده و هورمون اندورفین را تقویت کنید. استرس مزمن را از طریق مکانیسم‌های مقابله‌ای سالم که می‌توانید در بلند مدت به آن پایبند باشید، مدیریت کنید.
توجه داشته باشید اگر ریزش موی شما بیش از 6 ماه ادامه پیدا کند، لازم است برای بررسی دقیق‌تر به پزشک مراجعه کنید.

راه‌های درمان ریزش مو بر اثر استرس

طولانی شدن مدت زمان ریزش مو برای بیش از 6 ماه و یا شدت گرفتن آن نشان دهنده این است که وقت آن رسیده با یک پزشک مشورت کنید. یک پزشک متخصص پوست سر شما را به دقت معاینه کرده و گزینه‌های درمانی برای ریزش مو را بررسی خواهد کرد.
پزشک ممکن است برای بررسی کمبودهای تغذیه‌ای، عدم تعادل هورمونی یا سایر شرایط زمینه‌ای که می‌تواند بر رشد موها تأثیر بگذارد، آزمایش خون انجام دهد. همچنین ممکن است برای تشخیص دقیق علت ریزش مو، نمونه‌های مو و پوست سر را زیر میکروسکوپ بررسی کند.
اگر ریزش مو بر اثر استرس اتفاق افتاده باشد و علت دیگری نداشته باشد، پزشک دارویی را برای کمک به تحریک رشد مجدد مو توصیه یا تجویز خواهد کرد. همچنین استفاده از مکمل‌های بیوتین که بدون نسخه قابل خریداری هستند، ممکن است به تقویت ساقه مو کمک کند. توجه داشته باشید که بهتر است قبل از شروع مصرف هر نوع مکمل جدید با پزشک خود مشورت کنید، به خصوص اگر داروهای دیگری مصرف می‌کنید.

اگر ریزش موی شما به دلیل استرس یا اضطراب باشد اولین کاری که باید انجام دهید این است که سطح استرس خود را کنترل کنید. صبر داشته باشید، موهای شما ظرف چند ماه دوباره رشد خواهد کرد. برای مقابله با استرس این نکات را رعایت کنید:
• به اندازه کافی بخوابید، 7 تا 8 ساعت خواب شب در کنترل استرس بسیار تاثیر گذار خواهد بود
• مقدار زیادی آب بنوشید و سالم غذا بخورید
• از مصرف زیاد شکر یا کافئین خودداری کنید
• به طور منظم ورزش کنید
• یوگا، مدیتیشن یا تمرین تمرکز حواس انجام دهید
• در مورد مشکلات خود با فرد مورد اعتمادتان صحبت کنید
• اگر دچار حادثه یا بیماری شده‌اید، کمی استراحت کنید و اجازه دهید بدنتان بهبود یابد
مهم‌تر از همه، وحشت نکنید. هرچند که گفتن آن بسیار ساده‌تر از انجام دادن آن است، اما این واقعیت وجود دارد که ریزش مو به دلیل استرس یک وضعیت کوتاه مدت است و می‌تواند کاملاً برگشت پذیر باشد.