پارابن‌ها گروه بزرگی از مواد شیمیایی هستند که به عنوان ماده نگهدارنده برای جلوگیری از رشد میکروارگانیسم‌ها مانند قارچ‌ها، مخمرها، باکتری‌ها و کپک‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند. پارابن می‌تواند عمر مفید محصولاتی که ما هر روز استفاده می‌کنیم از جمله محصولات آرایشی بهداشتی، غذاها و نوشیدنی‌ها را افزایش دهد. این ترکیبات برای حفظ کیفیت و جلوگیری از فساد محصولات بهداشتی و خوراکی‌ها ضروری هستند.
انواع پارابن
شش مورد از رایج‌ترین انواع پارابن عبارتند از:
- متیل پارابن Methylparaben
- اتیل پارابن Ethylparaben
- پروپیل پارابن Propylparaben
- ایزوپروپیل پارابن Isopropylparaben
- بوتیل پارابن Butylparaben
- ایزو بوتیل پارابن Isobutylparaben
در برخی محصولات بیش از یک نوع پارابن به کار رفته است. اما چه محصولاتی حاوی پارابن هستند؟ تقریبا همه محصولات مراقبت شخصی حاوی پارابن‌ها هستند. شما می‌توانید پارابن را در محصولات زیر پیدا کنید:
- شامپو، نرم کننده و سایر محصولات مراقبت از مو
- مرطوب کننده‌ها و لوسیون‌ها
- لوازم آرایشی بهداشتی
- محصولات اصلاح پوست
پارابن‌ها به سرعت از طریق پوست جذب شده و به طور گسترده در بدن از جمله در خون، ادرار، شیر مادر و بافت پستان و حتی جفت جنین یافت می‌شوند.
اثرات منفی پارابن بر سلامتی
پارابن‌ها در عملکرد سیستم غدد درون ریز ما تداخل ایجاد می‌کنند و این شامل غدد و هورمون‌هایی است که عملکرد اندام‌ها و بافت‌ها را از طریق مخابره پیام هدایت می‌کنند. این مواد به طرق مختلف بر بدن و هورمون‌های ما تأثیر می‌گذارند. پارابن‌ها از طریق پوست و یا با مصرف غذا و نوشیدنی وارد بدن ما می‌شوند، هورمون استروژن را تقلید می‌کنند و این اختلال می‌تواند بر کل سیستم هورمونی ما تأثیر بگذارد. خوشبختانه پارابن‌ها نمی‌توانند برای مدت طولانی در بدن ما باقی بمانند. آن‌ها از کبد عبور می‌کنند و در عرض 24 تا 48 ساعت از طریق ادرار از بدن خارج می‌شوند.
با این که هنوز محققان هیچ گونه اثرات سمی فوری پارابن بر بدن را شناسایی نکرده‌اند، اما نگرانی از قرار گرفتن مداوم در معرض پارابن‌ها و اثرات آن همچنان وجود دارد. تحقیقات اولیه نشان می‌دهد که اثرات احتمالی پارابن‌ها بر بدن ممکن است شامل موارد زیر باشد:
ایجاد اختلال در سیستم تولید مثل زنان
پارابن‌ها با تقلید از هورمون استروژن می‌توانند عملکرد سیستم تولید مثل را تحت تاثیر قرار دهند و عوارضی ناخواسته را به ما تحمیل کنند. از جمله این عوارض می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- زایمان زودرس
- تاثیر بر باروری با ایجاد تداخل در چرخه قاعدگی
- انتقال پارابن‌ها از والدین به جنین
- بلوغ زودرس
همچنین تحقیقات کوچکی بر گروهی از دختران نوجوان صورت گرفته است که احتمال تاثیر پارابن‌ها بر مقدار هورمون‌های زنانه را تایید می‌کند. می دانیم که اختلالات غدد درون ریز بر تولید مثل زنان تأثیر می‌گذارد اما هنوز به طور دقیق نمی‌دانیم که آیا پارابن‌ها نقش مهمی در ایجاد این اثرات منفی ایفا می‌کنند یا خیر.
افزایش خطر ابتلا به سرطان
پارابن‌ها بر هورمون استروژن تأثیر می‌گذارند و برهم خوردن تعادل این هورمون می‌تواند باعث رشد سرطان سینه شود. پارابن در بافت پستان یافت شده است بنابراین، منطقی به نظر می‌رسد که به دنبال ارتباط بین سرطان سینه و پارابن باشیم. با این که هنوز اطلاعات کافی برای اثبات ارتباط بین پارابن و سرطان سینه وجود ندارد اما تحقیقات اولیه در شرایط آزمایشگاهی (سلولی) نشان می‌دهد که پارابن‌ها می‌توانند در عملکرد سلول‌های ما اختلال ایجاد کنند و این در نهایت ممکن است منجر به سرطان شود.
تاثیر منفی بر سلامت اسپرم
پارابن‌هایی که استروژن را تقلید می‌کنند ممکن است با عملکرد طبیعی هورمون‌های تولید مثل در مردان نیز تداخل داشته باشند. یک مطالعه که اخیرا بر روی 800 مرد بالغ انجام شده است نشان می‌دهد که سطوح بالای پارابن، به ویژه بوتیل پارابن و متیل پارابن، با کاهش غلظت، تعداد و تاثیر بر سرعت و توانایی تحرک اسپرم مرتبط است. این تنها مطالعه انسانی صورت گرفته در این زمینه است.
مطالعات درباره پارابن‌ها و اثرات آن‌ها بر بدن و سلامتی ما همچنان ادامه دارد. دیگر عوارض بالقوه استفاده از پارابن‌ها برای بدن عبارتند از:
- دیابت بارداری: مطالعات ارتباط بین سطوح بالاتر برخی از انواع پارابن‌ها و ریسک ابتلا به دیابت بارداری را نشان می‌دهد.
- چاقی و اضافه وزن: یک مطالعه کوچک روی زنان نشان می‌دهد افرادی که شاخص توده بدنی (BMI) بالاتری دارند با سطوح بالاتری از متیل پارابن و پروپیل پارابن در خون خود مواجهند. شرکت‌کنندگان با BMI در محدوده طبیعی، تنوع بیشتری از انواع پارابن در خون خود داشتند اما غلظت آن‌ها کمتر بود.
- عملکرد تیروئید: برخی تحقیقات نشان می‌دهد که قرار گرفتن در معرض پارابن‌ها ممکن است سطح هورمون محرک تیروئید (TSH) را کاهش دهد. این هورمون برای کنترل وزن، حفظ دمای بدن و بهبود خلق و خوی ما حیاتی است.
ممنوعیت استفاده از پارابن در محصولات آرایشی و بهداشتی
در حال حاضر سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) هیچ قانون یا مقررات خاصی برای استفاده از پارابن‌ها ندارد و به طور کلی استفاده از آن‌ها را به ویژه در محصولات آرایشی بی‌خطر می‌داند. با این حال همچنان بهتر است مراقب استفاده از پاربن‌ها باشیم. انواع پارابن را بشناسید و قبل از خرید محصولات آرایشی و بهداشتی برچسب روی محصول را به دقت مطالعه کنید.
خوشبختانه امروز بسیاری از تولیدکنندگان استفاده از برخی انواع پارابن‌ها را متوقف کرده‌اند. بسیاری از لوازم آرایشی و محصولات زیبایی فاقد پارابن هستند و روی بسته بندی آن‌ها عبارت فاقد پارابن یا Paraben Free قابل مشاهده است.
شامپو بدون سولفات و پارابن
انتخاب شامپوی مناسب تأثیر زیادی بر سلامت و زیبایی موها دارد. شامپوهای بدون سولفات و پارابن گزینه‌ای ایده‌آل برای افرادی هستند که به سلامت پوست سر و موهای خود اهمیت می‌دهند. سولفات‌ها، اگرچه به ایجاد کف زیاد کمک می‌کنند، اما می‌توانند باعث خشکی و تحریک پوست سر شوند. از سوی دیگر، پارابن‌ها به‌عنوان نگهدارنده‌های شیمیایی ممکن است اثرات منفی طولانی‌مدتی بر مو و پوست داشته باشند. استفاده از شامپوهای فاقد این ترکیبات، به حفظ رطوبت طبیعی موها کمک کرده و از آسیب‌های احتمالی جلوگیری می‌کند. این نوع شامپوها به‌ویژه برای افرادی که موهای رنگ‌شده، حساس یا خشک دارند، انتخابی عالی محسوب می‌شوند.
همچنین بخوانید: خداحافظی با موهای خشک و آسیب دیده با شامپو فری سولفات
آیا پارابن‌ها برای محیط زیست مضر هستند؟
در میان نگرانی در مورد تاثیر آلاینده‌های مختلف بر اکوسیستم، نگرانی از ظهور پارابن‌ها به دلیل شناسایی گسترده آن‌ها در منابع آب سراسر جهان مورد توجه فزاینده‌ای قرار گرفته است. آثار پارابن‌ها که در محصولات مراقبت شخصی، داروها و مواد غذایی مورد استفاده قرار می‌گیرند در منابع آب مناطق مختلف جغرافیایی و در غلظت‌های مختلفی مشاهده می‌شود. پارابن با غلظت بیش از 100 میکروگرم در لیتر در تصفیه خانه‌های فاضلاب و آب‌های سطحی یافت شده است و منابع آب آشامیدنی غلظتی کمتر از 6 میکروگرم در لیتر را نشان می‌دهند.
وجود پارابن در منابع آبی جهان نگرانی‌هایی را برای سلامت انسان و میکروبیوت‌های محیطی ایجاد می‌کند. آلاینده‌های پارابن که از طریق فاضلاب وارد محیط می‌شوند و معمولاً در اکوسیستم‌های آبی یافت می‌شوند، می‌توانند با ایجاد اختلال در عملکرد طبیعی بیوفیلم‌ها در سطح آب و آلوده کردن موجودات دریایی باعث آسیب‌های زیست محیطی شوند. با این حال هنوز مطالعات کافی در مورد اثرات منفی پارابن‌ها بر میکروارگانیسم‌ها، آبزی‌ها و محیط زیست صورت نگرفته است.
جایگزین‌های پارابن چیست؟
با توجه به افزایش آگاهی مصرف کنندگان و تقاضا برای محصولات ایمن و طبیعی، بسیاری از صنایع به دنبال جایگزینی پارابن‌ها با مواد طبیعی بی ضرر هستند. رایج‌ترین جایگزین‌ها برای پارابن شامل چهار دسته جایگزین‌های طبیعی، جایگزین‌های مصنوعی، جایگزین‌های خلاقانه و جایگزین‌های تخمیری می‌شود.
جایگزین‌های طبیعی برای پارابن
برخی از جایگزین‌های طبیعی برای پارابن عبارتند از :
عصاره‌های گیاهی و روغن‌های ضروری
برخی عصاره‌های گیاهی و اسانس‌ها مانند عصاره چریش (neem)، روغن درخت چای و عصاره رزماری دارای خواص ضد میکروبی طبیعی هستند. این مواد نه تنها ماندگاری و دوام را افزایش می‌دهند، بلکه عطر خوشی دارند و به کیفیت درمانی این محصولات نیز کمک می‌کنند. استفاده از عصاره‌های طبیعی ایمن است، این مواد دوست‌دار محیط زیست بوده و مزایای فراوانی برای پوست، مو و به طور کلی سلامتی دارند.
ویتامین E (توکوفرول)
ویتامین E یک آنتی اکسیدان قوی است و می‌تواند به محافظت از محصولات مختلف در برابر اکسیداسیون کمک کند و در نتیجه باعث افزایش عمر مفید مواد شود. ویتامین E گذشته از خاصیت نگهدارندگی طبیعی، پوست را به خوبی تغذیه می‌کند و همین ویژگی‌ها آن را به گزینه‌ای محبوب برای استفاده در فرمولاسیون محصولات مراقبت از پوست تبدیل می‌کند.
جایگزین‌های مصنوعی برای پارابن
برخی از جایگزین‌های مصنوعی برای پارابن عبارتند از :
فنوکسی اتانول (Phenoxyethanol)
گلیکول اتر می‌تواند به عنوان جایگزینی برای پارابن استفاده شود. این ماده خواص ضد میکروبی موثری را در برابر طیف وسیعی از عوامل بیماری‌زا ارائه می‌دهد. غلظت‌های کنترل شده از این ماده برای استفاده در مواد آرایشی بی‌خطر است با این حال برخی از افراد ممکن است حساسیت یا واکنش‌های آلرژیک را نسبت به آن تجربه کنند، بنابراین استفاده از فنوکسی اتانول باید با برچسب گذاری موثر و واضح انجام شود.
اتیل هگزیل گلیسیرین (Ethylhexylglycerin)
اتیل هگزیل گلیسیرین یک عامل حالت دهنده، تقویت کننده و نگهدارنده است که در صورت استفاده همراه با سایر مواد، می‌تواند کارایی آن‌ها را بهبود بخشد. این ماده عملکرد ضد میکروبی سایر نگهدارنده‌ها را افزایش می‌دهد.
نگهدارنده‌های نوآورانه و خلاقانه برای جایگزینی پارابن
پلی لیزین یک پپتید طبیعی مشتق شده از فرآیندهای تخمیر است که به دلیل فعالیت ضد میکروبی وسیع الطیف خود شناخته شده است. پلی لیزین در برابر طیف وسیعی از میکروارگانیسم‌ها موثر است. این ماده زیست تخریب پذیر است و این خصوصیت آن را به یک انتخاب پایدار تبدیل می‌کند.
نگهدارنده‌های تخمیری جایگزین پارابن
موادی مانند تخمیر ریشه تربچه و تخمیر لاکتوباسیلوس به عنوان سیستم‌های نگهدارنده طبیعی شناخته می‌شوند. این مواد دارای خواص ضد میکروبی ناشی از فرآیند تخمیر هستند و با برخورداری از پپتیدها، اسیدهای آمینه و آنتی اکسیدان‌ها مزایای قابل توجهی برای پوست ارائه می‌دهند.
