بیوتین یک ویتامین ضروری از گروه ویتامین‌های B است که به بدن کمک می‌کند تا انرژی و مواد مغذی مورد نیاز خود را از کربوهیدرات‌ها، پروتئین‌ها و چربی‌ها دریافت کند. بیوتین، در واقع یک ویتامین حیاتی برای عملکرد بدن است. برخی غذاها از جمله زرده تخم مرغ، آجیل و حبوبات، حاوی مقادیر کمی بیوتین هستند. علاوه بر آن، باکتری‌های روده بزرگ نیز بیوتین تولید می‌کنند. بدن ما معمولاً از طریق این دو منبع، بیوتین مورد نیاز خود را دریافت می‌کند؛ با این حال مصرف مکمل بیوتین در دوران بارداری و همچنین برای افرادی که دچار کمبود بیوتین هستند، ضروری است.
بسیاری افراد مصرف مکمل بیوتین را برای تقویت رشد مو توصیه می‌کنند. برای اطلاع از فواید و عوارض جانبی احتمالی مصرف بیوتین، به خواندن ادامه دهید.
نقش بیوتین در بدن چیست؟
بیوتین به سلامت پوست، مو و چشم‌ها، کبد و سیستم عصبی کمک کرده و همچنین نقش موثری در رشد جنین در هنگام بارداری دارد. بیوتین مورد نیاز بدن از طریق منابع غذایی مانند زرده تخم مرغ، آجیل و قارچ تامین می‌شود. این ویتامین که با نام ویتامین H نیز شناخته می‌شود، یکی از ویتامین‌های B کمپلکس است و به تبدیل غذا به انرژی در بدن کمک می‌کند. اما چه مقدار بیوتین برای ما کافی است، چه طور تامین می‌شود و واقعاً چه کاری می‌تواند برای ما انجام دهد؟
دوز روزانه بیوتین
اغلب بین 30 تا 100 میکروگرم بیوتین، به صورت روزانه، برای نوجوانان و بزرگسالان توصیه می‌شود. از آنجا که بیوتین یک ویتامین محلول در آب است، مقدار اضافی آن به سادگی از طریق ادرار از بدن ما خارج می‌شود. مصرف مکمل بیوتین اغلب عوارض جانبی خاصی ندارد اما ممکن است در شرایط نادر برخی افراد عوارض جانبی خفیفی مانند حالت تهوع یا مشکلات گوارشی را تجربه کنند. همچنین تا به حال هیچ گزارشی از مسمومیت به دلیل مصرف بیش از اندازه بیوتین گزارش نشده است.
فواید بیوتین برای مو
بیوتین فواید زیادی برای بدن ما دارد. نقش اصلی بیوتین در بدن کمک به تبدیل مواد غذایی به انرژی است. بدن ما همچنین برای تولید کراتین، پروتئین تشکیل دهنده مو، پوست و ناخن‌ها، به بیوتین نیاز دارد. از آنجا که منابع غذایی حاوی بیوتین بسیار زیاد هستند، کمبود بیوتین پدیده‌ای نادر به شمار می‌رود با این حال کمبود بیوتین می‌تواند باعث بثورات پوستی، شکنندگی ناخن‌ها و همچنین نازک شدن تارها و ریزش مو شود؛ این به دلیل نقش اساسی ویتامین بیوتین در تولید پروتئین کراتین است.
این روزها، بیوتین یک مکمل شناخته شده است و به دلیل نقش حیاتی که در تامین سلامت مو دارد، در ترکیبات بسیاری از مکمل‌ها و محصولات مو مورد استفاده قرار می‌گیرد. محصولات مراقبت از مو و شامپوهای حاوی بیوتین بسیار محبوب و پرطرفدار هستند. شامپو سبوس برنج پرژک، حاوی عصاره طبیعی سبوس برنج و ویتامین بیوتین یک محصول تاثیرگذار برای حفظ سلامت و تقویت موها و داشتن موهایی سالم، حجیم و ضخیم به شمار می‌رود.
علل و علائم کمبود بیوتین در بدن
بدن ما به تولید بیوتین در درون خود و همچنین دریافت آن از طریق رژیم غذایی متعادل نیاز دارد. بنابراین هر چیزی که باعث سوءتغذیه یا اختلال در عملکرد دستگاه گوارش شود و همچنین شرایط بارداری، می‌تواند منجر به کمبود بیوتین در بدن شود.
عوامل دیگری که می‌توانند در کمبود بیوتین نقش داشته باشند عبارتند از:
- وجود بیش از اندازه آویدین (avidin) -ترکیبی که در غذاهایی مانند تخم مرغ خام وجود دارد و جذب بیوتین را مختل می‌کند.
- استفاده طولانی مدت از داروهای ضد تشنج
- شرایط گوارشی که از جذب بیوتین جلوگیری می‌کند
- استفاده مزمن از الکل یا داروهای داخل وریدی
- داروی ضد آکنه ایزوترتینوئین (isotretinoin)
- گاسترکتومی یا گاسترکتومی جزئی
- آنتی بیوتیک‌ها
- سیگار و دخانیات
برخی علائم کمبود بیوتین عبارتند از:
- ریزش مو
- گیجی یا مشکلات حافظه
- بثورات، به خصوص در اطراف بینی و دهان
- حالت تهوع و گرفتگی شکم
- درد و گرفتگی عضلات
- ورم
- عفونت‌های پوستی
- حجم کم عضلانی
- آتاکسی (ataxia)
- تشنج
- بی‌حسی و گزگز
- تاخیر رشد در کودکان
مصرف بیوتین برای جلوگیری از ریزش مو و تقویت رشد آن
آیا بیوتین واقعا به جلوگیری از ریزش مو کمک می‌کند؟ مطالعاتی صورت گرفته است که شواهد قوی از نقش بیوتین در جلوگیری از ریزش مو را نشان می‌دهد. می‌دانیم که بیوتین باعث رشد و بازسازی ماهیچه‌ها می‌شود که در سنتز و اکسیداسیون چربی‌ها و همچنین تشکیل پوست، ناخن و مو نقش دارند. بنابراین، بیوتین به تقویت موها کمک می‌کند و از ضعیف و شکننده شدن آن‌ها جلوگیری کرده و در عین حال وضعیت اکسیژن رسانی و تغذیه فولیکول‌ها را بهبود می‌بخشد. همچنین بیوتین موجود در محصولات مو و شامپوها، به تنظیم سبوم و شوره سر کمک می‌کند.
بنابراین، می‌بینیم که همه شواهد نشان می‌دهند که مصرف بیوتین برای درمان آلوپسی و ریزش مو مفید است. مطالعات نشان داده است که مصرف موضعی مکمل‌های بیوتین روی پوست سر، مانند مزوتراپی Mesohair، در افراد مبتلا به ریزش موی موقت، رشد مو را پس از 90 روز به طور قابل توجهی بهبود می‌بخشد. بیوتین تولید کراتین، پروتئین اساسی تشکیل دهنده مو، پوست و ناخن‌ها، را بهبود می‌بخشد و به این ترتیب می‌تواند بر سلامت مو، رشد تارها و افزایش حجم موها موثر باشد.
مکمل بیوتین می‌تواند از ریزش مو جلوگیری کند و رشد مو را در افراد مبتلا به کمبود بیوتین افزایش دهد. با این حال مصرف بیوتین به تنهایی نمی‌تواند از هر نوع ریزش مو جلوگیری کند. قبل از استفاده از هر نوع مکمل بهتر است ابتدا علت اصلی ریزش مو شناسایی شود. برای این کار لازم است با پزشک مشورت کنید.
همچنین بخوانید : آیا کمبود ویتامین باعث ریزش مو می‌شود؟
برخی دلایل اصلی ریزش مو عبارتند از:
- آلوپسی آندروژنتیک یا طاسی الگوی زنانه
- کاهش وزن سریع
- کمبودهای تغذیه‌ای مانند آهن، روی یا پروتئین
- برخی بیماری‌های هورمونی مانند اختلال تیروئید
- بیماری التهابی روده (IBD) که منجر به کمبود بیوتین در بدن می‌شود
- استفاده از برخی آنتی بیوتیک‌ها
منابع غذایی طبیعی بیوتین
برخی مواد غذایی منابع مهم تامین بیوتین مورد نیاز بدن به شمار می‌روند:
- برنج
- زرده تخم مرغ
- جگر گاو
- جو دوسر
- جوانه گندم
- آجیل‌ها، مانند بادام، بادام زمینی، گردو
- سویا و سایر حبوبات
- غلات کامل
- گل کلم و اسفناج
- پنیر، کشک و شیر گاو
- گوشت مرغ و گاو
- ماهی قزل آلا
- موز، سیب، گوجه فرنگی
- قارچ، هویج، کاهو و سیب زمینی
روش‌های فرآوری مواد غذایی مانند پخت و پز می‌تواند بیوتین را بی‌اثر کند، غذاهای خام یا کم‌تر فرآوری شده حاوی بیوتین فعال‌تری هستند و برای تامین این ویتامین منابع بهتری به شمار می‌روند.
در صورتی که نمی‌توانید بیوتین را به صورت طبیعی دریافت کنید، بهتر است با نظر پزشک یک مکمل بیوتین با دوز مناسب مصرف کنید. افراد باید همیشه قبل از مصرف هر گونه مکمل غذایی با یک متخصص مراقبت‌های بهداشتی صحبت کنند، زیرا ممکن است در دوزهای زیاد عوارض جانبی ایجاد کنند یا با داروها یا مکمل های دیگر تداخل داشته باشند.
چه کسانی در معرض خطر کمبود بیوتین قرار دارند؟
استفاده از مکمل‌های بیوتین معمولاً غیر ضروری است مگر این که فرد دچار کمبود بیوتین یا عامل دیگری که احتمال کمبود بیوتین را افزایش می‌دهد، باشد.
این افراد بیشتر در معرض خطر کمبود بیوتین قرار دارند:
- کمبود بیوتینیداز BTD (Biotinidase deficiency): یک اختلال ژنتیکی که در آن بدن قادر به استفاده و بازیافت بیوتین نیست.
- مصرف مزمن الکل: الکل جذب بیوتین را مهار می‌کند بنابراین مصرف طولانی مدت الکل با کاهش قابل توجه سطح بیوتین همراه است.
- سوء تغذیه: دریافت ناکافی غذا و مواد مغذی می‌تواند منجر به کاهش سطح مواد مغذی مورد نیاز بدن از جمله بیوتین شود.
- بیماری‌های التهابی روده (IBDs): بیماری کرون و کولیت اولسراتیو می‌توانند تولید بیوتین توسط باکتری‌های روده را کاهش دهند.
- بارداری: زنان باردار و زنان در در دوران شیردهی ممکن است علیرغم مصرف کافی بیوتین در رژیم غذایی، سطح بیوتین پایینی داشته باشند.
- افرادی که از داروهای خاصی مانند داروهای ضد صرع و رتینوئیدها استفاده می‌کنند نیز در معرض خطر کمبود بیوتین هستند.
عوارض جانبی مصرف مکمل بیوتین
مصرف بیوتین ممکن است در نتیجه برخی آزمایش‌های خاص تداخل ایجاد کند. غلظت بالای بیوتین در نمونه‌های آزمایشگاهی می‌تواند نتایج آزمایش‌های تشخیصی که در آن بیوتین یک جزء کلیدی است، را تغییر دهد. از جمله این موارد می‌توان به آزمایشاتی که سطح تروپونین (troponin ) و عملکرد تیروئید را بررسی می‌کنند، اشاره کرد.
تحقیقات نشان می‌دهد که وجود سطوح بیش از حد بیوتین در بدن کمیاب است. با این حال، علائم مصرف بیش از حد بیوتین ممکن است شامل تشنگی بیش از حد، بی‌خوابی و افزایش ادرار باشد.
افراد مبتلا به دیابت باید قبل از مصرف مکمل‌های بیوتین با متخصص مشورت کنند؛ مکمل‌های بیوتین، قند خون ناشتا را کاهش می‌دهد اما هموگلوبین A1C را در افراد مبتلا به دیابت نوع 2 کاهش نمی‌دهد.
استفاده از بیوتین برای مو به صورت موضعی
استفاده از شامپوهای حاوی بیوتین از جمله شامپو سبوس برنج پرژک، یک روش عالی برای استفاده مستقیم از این ماده مغذی بر روی موها است و مشاهده اثرات درمانی آن نیاز به استفاده مستمر و منظم دارد.
همچنین این ویتامین در درمان‌های مو مبتنی بر تحریک زیستی، مانند مزوتراپی مو، در کنار سایر ویتامین‌ها، پروتئین‌ها و موادی مانند اسید هیالورونیک، آنتی‌اکسیدان‌ها، اسیدهای آمینه کراتین و … مورد استفاده قرار می‌گیرد.
