زمانی که جوان هستیم و از سلامت عمومی خوبی برخورداریم موهای ما به سرعت رشد می‌کنند اما با افزایش سن، به دلایل مختلفی از جمله کاهش متابولیسم، تغییرات هورمونی و تغییر در فولیکول‌های مو که مسئول تولید موهای جدید هستند، روند رشد موها آهسته می‌شود.
واقعیت این است که سلامت موها بسیار به نوع تغذیه ما وابسته است. همان طور که دریافت مواد مغذی مناسب به سلامت پوست و اندام‌های داخلی بدن کمک می‌کند، این مواد می‌توانند بر رشد موهای ما نیز تأثیر بگذارند. فولیک اسید یا ویتامین B9، یکی از مواد مغذی ضروری است که می‌تواند سلامت کلی موها را بهبود بخشد.
فولیک اسید چیست؟
اسید فولیک، ویتامین B9 یا فولات، یک ویتامین محلول در آب متعلق به گروه ویتامین‌های B است. این ویتامین برای بسیاری از عملکردهای بیولوژیکی در بدن ما، از جمله سنتز DNA، تقسیم سلولی و تولید گلبول‌های قرمز خون ضروری است. نقش اصلی فولیک اسید در بدن عبارت است از:
- ساخت DNA و RNA: فولیک اسید برای همانند سازی سلولی از جمله تقسیم سلولی سلول‌های جنینی، خونی و پوستی ضروری است.
- کمک به تشکیل گلبول‌های قرمز: کمبود فولیک اسید منجر به نوعی کم خونی به نام مگالوبلاستیک می‌شود. در این شرایط گلبول‌های قرمز بزرگ، ناقص و ناکارآمد می‌شوند.
- پیشگیری از نقایص لوله عصبی در جنین: مصرف فولیک اسید در زنان باردار از بروز ناهنجاری‌هایی مانند اسپینا بیفیدا جلوگیری می‌کند.
- سلامت مغز و اعصاب: فولات برای ساخت برخی نوروترنسمیترها مانند سروتونین و دوپامین ضروری است و کمبود آن می‌تواند در اختلالات خلق و خو موثر باشد.
- رشد مو: اسید فولیک به دلیل عملکردهای متعدد خود بر متابولیسم سلولی، نقش اساسی در سلامت مو ایفا می‌کند. این ویتامین به ویژه برای رشد و نوسازی سلول‌های فولیکول مو، بسیار مهم است. اسید فولیک تقسیم سلولی در فولیکول‌های مو و رشد موها را تقویت می‌کند. این ماده نقشی فعال در سنتز پروتئین‌های مورد نیاز برای تشکیل کراتین ایفا می‌کند.
خواص فولیک اسید
فولیک اسید به صورت غیر مستقیم بر سلامت موها تاثیرگذار است.
تقویت و بهبود رشد مو
همان طور که اشاره شد فولیک اسید در فرآیند تقسیم سلولی و تولید DNA نقش حیاتی دارد. فولیکول‌های مو نیز از سلول‌هایی تشکیل شده‌اند که به سرعت تقسیم می‌شوند بنابراین کمبود فولیک اسید می‌تواند چرخه رشد مو را مختل کرده و باعث کند شدن و یا حتی توقف رشد موها شود.
بهبود اکسیژن رسانی به فولیکول مو
فولیک اسید به همراه ویتامین B12 و آهن، در تولید گلبول‌های قرمز سالم نقش مهمی ایفا می‌کند. از آنجا که گلبول‌های قرمز وظیفه اکسیژن رسانی به فولیکول‌های مو را بر عهده دارند، کمبود اکسیژن در پوست سر می‌تواند باعث تضعیف فولیکول‌ها، نازک‌شدن تار مو، و حتی ریزش آن‌ها شود.
پیشگیری از ریزش مو
ریزش مو می‌تواند با کم خونی ناشی از کمبود فولات مرتبط باشد. همچنین در شرایطی مثل دوران بارداری که ذخایر فولات بدن کاهش می‌یابد، ریزش مو ممکن است بیشتر شود. تأمین فولیک اسید کافی می‌تواند به حفظ چرخه طبیعی رشد و استراحت مو کمک کرده و از ریزش موها جلوگیری کند.
کمک به تولید کراتین
با این که فولیک اسید به صورت مستقیم در ساخت کراتین (پروتئین اصلی تشکیل دهنده مو) نقش ندارد، اما این ویتامین ضروری برای سنتز اسیدهای آمینه که برای تولید کراتین ضروری هستند، لازم است. بنابراین دریافت مقادیر کافی فولات می‌تواند بستر مناسب برای تولید پروتئین‌های ساختاری مو را فراهم کند.
بهبود ظاهر مو
مصرف مکمل‌های فولیک اسید می‌تواند باعث افزایش ضخامت تار موها شده و از سفید شدن زودرس آن‌ها جلوگیری کند. این در صورتی است که ریزش و سفیدی موها بر اثر کمبود فولات در بدن اتفاق افتاده باشد.
در صورتی که ریزش مو یا ضعف در رشد موها را تجربه می‌کنید، بهتر است با انجام یک آزمایش خون سطح فولات، آهن، ویتامین B12 و هورمون تیروئید را بررسی کنید. مصرف فولیک اسید به صورت خودسرانه به ویژه در دوزهای بالا به هیچ وجه توصیه نمی‌شود و تنها باید با نظر پزشک انجام شود.
تاثیر اسید فولیک بر رشد موها چیست؟
اسید فولیک، که نوعی ویتامین B است، برای سلامت عمومی بدن بسیار مهم است و در رشد و ترمیم سلول‌ها نقش دارد. این ویتامین می‌تواند به رشد موها نیز کمک کند. در اینجا برخی از اثرات آن بر رشد موها آورده شده است:
تحریک فاز آناژن
همان‌طور که می‌دانید چرخه رشد مو شامل سه فاز آناژن یا رشد، کاتاژن یا گذار و تلوژن یا استراحت است. فولیک اسید به صورت غیر مستقیم و از طریق افزایش تقسیم سلولی و بهبود سلامت فولیکول‌ها می‌تواند به طولانی‌تر شدن فاز آناژن کمک کند. این به این معناست که موها برای مدت طولانی‌تری در فاز آناژن یا رشد باقی می‌مانند و در نتیجه رشد مو بیشتر شده و ریزش مو کاهش می‌یابد.
همچنین بخوانید: انواع ریزش مو
بهبود جریان خون و تغذیه فولیکول‌ها
کمبود اکسیژن یکی از دلایل اصلی توقف رشد مو و ورود زودهنگام به فاز تلوژن است. فولیک اسید با مشارکت در ساخت گلبول‌های قرمز و حفظ هموگلوبین در سطح طبیعی باعث می‌شود اکسیژن‌رسانی به پوست سر و فولیکول‌ها بهتر صورت گیرد.
حمایت از سنتز پروتئین‌های ضروری مو
فولات در مسیرهای متابولیکی مرتبط با تولید اسیدهای آمینه از جمله متیونین و سیستئین نقش مهمی دارد. این‌ها پیش‌سازهای کراتین‌اند که ماده‌ی اصلی ساختار مو محسوب می‌شود.
پیشگیری از ریزش مو ناشی از سوء تغذیه
ریزش موی منتشر یا تلوژن افلوویوم Telogen Effluvium، می‌تواند به علت کمبود فولات صورت بگیرد. این نوع ریزش مو اغلب با استرس، بارداری، یا سوء تغذیه همراه است و در بسیاری از بیماران با مصرف مکمل فولیک اسید ریزش بهبود پیدا می‌کند یا به کلی متوقف می‌شود. البته این در صورتی است که علت اصلی ریزش کمبود فولات باشد.
کمبود فولیک اسید و ریزش مو
کمبود اسید فولیک در بدن با بروز اختلالاتی همراه است که می‌توانند منجر به ریزش مو شوند. عدم دریافت مقادیر کافی ویتامین B9 می‌تواند در فرآیند تقسیم سلولی فولیکول‌های مو اختلال ایجاد کند. فولیکول‌های مو از سلول‌های ماتریکس Matrix Cells تشکیل شده‌اند که از سرعت تقسیم بالایی برخوردارند. همان طور که اشاره شده فولیک اسید برای سنتز DNA حیاتی است و در صورتی که کمبود این ویتامین وجود داشته باشد تقسیم سلولی در سلول‌های ماتریکس فولیکول مو کند و دچار مشکل می‌شود. در نتیجه این مشکلات سرعت رشد موها کاهش یافته، تارموها ضعیف شده و دچار ریزش زودتر از موعد می‌شوند.
کمبود فولیک اسید می‌تواند چرخه طبیعی رشد و ریزش موها را تحت تاثیر قرار داده و به جای این که موها مدتی طولانی را در فاز آناژن بگذرانند، به سرعت وارد فاز استراحت یا تلوژن می‌شوند. این وضعیت که باعث ریزش موی ناگهانی و منتشر می‌شود تلوژن افلوویوم نام دارد.
یکی دیگر از اختلالاتی که فقدان مقادیر مناسب فولیک اسید در بدن ایجاد می‌کند ایجاد یا تشدید وضعیتی به نام کم خونی مگالوبلاستیک است. در این شرایط گلوبول‌های قرمز به اندازه غیر طبیعی بزرگ شده و عملکردشان دچار اختلال می‌شود. گلوبول‌های غیر عادی نمی‌توانند وظیفه اکسیژن‌رسانی به سلول‌ها را به درستی انجام دهند و در نتیجه کاهش اکسیژن‌رسانی فولیکول‌ها به خوبی تغذیه نشده و در نهایت منجر به تضعیف رشد موها و ریزش خواهد شد. این وضعیت می‌تواند با علائم زیر همراه باشد:
- سردرد
- تحریک پذیری
- رنگ پریدگی پوست
- تغییرات رنگدانه در پوست و ناخن
- خستگی شدید
- درد در دهان
- نازک شدن موها
کمبود فولات همچنین می‌تواند سطح هموسیستئین را در خون افزایش دهد. بالا رفتن سطح هموسیستئین در خون با التهاب موضعی و استرس اکسیداتیو همراه خواهد بود که هر دو عامل آسیب به فولیکول‌های مو و تحریک ریزش خواهند شد.
نحوه استفاده از فولیک اسید برای رشد مو
قبل از این که استفاده از مکمل فولیک اسید را آغاز کنید باید مطمئن شوید که بدن شما واقعا دچار کمبود این ویتامین است. برای این کار لازم است یک آزمایش خون بدهید و سطح سرم فولات، آهن، ویتامین B12 و CBC (شمارش کامل سلول‌های خونی برای بررسی علائم کم خونی مگالوبلاستیک) را بررسی کنید. سطح طبیعی فولات در خون بین 4 تا 20 نانوگرم در میلی لیتر است. به این ترتیب مقادیر کم‌تر از 4 کمبود فولیک اسید را نشان می‌دهد. همچنین کمبود آهن و ویتامین B12 نیز می‌تواند منجر به ریزش مو شود.
دوز رایج فولیک اسید برای بزرگسالان در صورت کمبود فولات، 400 تا 800 میکروگرم در روز است که معمولا برای مدت 8 تا 12 هفته باید مورد استفاده قرار گیرد. برای پیشگیری از کمبود فولات، مکمل‌های رشد با دوز 400 تا 600 میکروگرم در دسترس هستند. توجه داشته باشید که دوزهای بیشتر از 1000 میکروگرم (1 میلی گرم) فقط تحت نظر پزشک تجویز می‌شوند زیرا می‌توانند کمبود ویتامین B12 را پنهان کنند و منجر به آسیب عصبی شوند.
بهترین زمان برای مصرف فولیک اسید بعد از غذا یا همراه با وعده غذای اصلی است. به این ترتیب این ویتامین بهتر جذب خواهد شد. همچنین باید اسید فولیک را با یک لیوان آب مصرف کنید. این مکمل با سایر مکمل‌ها تداخلی ندارد حتی ترکیب آن با سایر ویتامین‌ها مانند ویتامین‌های گروه B (B-Complex) یا مکمل‌های مخصوص مو مانند بیوتین، آهن، روی و ویتامین B12 اثر آن را افزایش می‌دهد.
اثر فولیک اسید تدریجی است و معمولا بعد از گذشت 6 تا 12 هفته و نه زودتر، قابل مشاهده خواهد بود. علاوه بر موارد ذکر شده داشتن یک سبک زندگی سالم شامل رژیم غذایی مناسب، خواب کافی، مدیریت استرس و همچنین پرهیز از کشیدن موها می‌تواند اثربخشی مکمل‌ها را بیشتر کند.
درصورتی که کمبود فولات نداشته باشید نیازی به مصرف مکمل فولیک اسید نیز نخواهید داشت. مصرف فولات بیش از 400 میکروگرم در روز باعث رشد سریع‌تر موها نمی‌شود. در واقع مصرف بیش از اندازه فولیک اسید می‌تواند خطرناک باشد.
مواد غذایی حاوی اسید فولیک برای موهای سالم
علاوه بر مکمل‌های تغذیه‌ای اسید فولیک، منابع غذایی می‌توانند به صورت طبیعی فولات مورد نیاز بدن را تامین کرده و با محافظت از رشد موهای سالم، از ریزش مو جلوگیری کرده، ساختار موها را تقویت کنند.
مواد غذایی حاوی فولات عبارتند از:
سبزیجات برگ سبز تیره: اسفناج یکی از مهم‌ترین منابع طبیعی فولات و آهن است. همچنین کلم برگ، کلم پیچ و کاهوی رومی علاوه بر فولات سرشار از آنتی اکسیدان‌ها و ویتامین C هستند و به ساخت کلاژن و محافظت از فولیکول مو کمک می‌کنند.
حبوبات: نخود، لوبیای سیاه، لوبیا چیتی و عدس پخته شده منابعی سرشار از فولات، پروتئین و آهن هستند که برای کراتین سازی بسیار مهم و مفیدند.
آووکادو: این میوه منبعی غنی از فولات، ویتامین E و چربی‌های سالم است و به رطوبت رسانی طبیعی به موها و پوست سر کمک می‌کند.
مرکبات: پرتقال، گریپ فروت، لیمو ونارنگی سرشار از ویتامین C و اسید فولیک هستند. ویتامین C به جذب بهتر آهن کمک کرده و در ریزش مو بسیار موثر است.
مغزها و دانه‌ها: تخمه آفتابگردان، بادام زمینی و گردو حاوی مقدار متوسطی فولات به همراه ویتامین‌های گروه B و اسیدهای چرب مفید هستند.
جگر گاو یا مرغ: جگر یکی از متمرکزترین منابع غذایی طبیعی برای تامین فولات مورد نیاز بدن است. جگر همچنین سرشار از آهن و ویتامین B12 است که هردو در جلوگیری از ریزش مو نقشی حیاتی دارند.
تخم مرغ: تخم مرغ و به ویژه زرده تخم مرغ حاوی مقادیر مناسبی فولات و غنی از بیوتین است و مکملی ایده آل برای تقویت و رشد موها به شمار می‌رود.
اگرچه اسید فولیک بخش جدایی‌ناپذیری از مواد مغذی مورد نیاز بدن برای ساخت سلول‌های جدید است، اما این ماده نمی‌تواند به تنهایی رشد مو را تقویت و یا ریزش مو را درمان کند. با این حال دریافت مقادیر کافی فولات می‌تواند بر سلامت موهای ما تاثیرگذار باشد.
اگر نگرانی خاصی در مورد رشد یا ریزش موهای خود دارید، بهتر است به پزشک مراجعه کنید. اگر دچار ریزش موی ناگهانی یا طاسی سکه‌ای شده‌اید، این می‌تواند نشان دهنده یک مشکل اساسی مانند آلوپسی یا عدم تعادل هورمونی باشد. توجه داشته باشید که چنین شرایطی را نمی‌توان با اسید فولیک درمان کرد.
