کوتیکول مو چیست؟ احتمالا چیزهایی درباره کوتیکول مو شنیده‌اید اما بیشتر ما نمی‌دانیم کوتیکول‌ها واقعا چه هستند و چه تفاوتی با فولیکول‌ها دارند! به زبان ساده، کوتیکول مو بیرونی‌ترین لایه یک تار مو است. کوتیکول همان چیزی است که موهای ما را در برابر آسیب محافظت می‌کند و به آن درخشندگی می‌بخشد.
مرکز ملی اطلاعات بیوتکنولوژی NCBI، کوتیکول مو را یک لایه از سلول‌های مرده تعریف می‌کند که در اطراف تار مو قرار گرفته و از آن محافظت می‌کند. کوتیکول‌ها از سلول‌های پولک مانندی تشکیل شده‌اند که بر روی هم قرار می‌گیرند تا از لایه‌های داخلی تارمو، محافظت کنند. فولیکول‌های مو در اعماق پوست سر قرار دارند در حالی که کوتیکول‌های مو بیرونی‌ترین لایه یک تار مو را تشکیل می‌دهند.
از آن جا که کوتیکول‌ها یا همان پولک مو بیرونی‌ترین لایه مو هستند، مراقبت از آن‌ها با محصولات و تکنیک‌های مناسب، بخش اساسی حفظ سلامت مو است. برای این که متوجه نقش کوتیکول مو شویم و بفهمیم چه عواملی سلامت کوتیکول‌ها را به خطر می‌اندازد و چطور باید مراقب سلامت آن‌ها باشیم لازم است ابتدا به بررسی ساختار کوتیکول‌های مو بپردازیم.
نقش کوتیکول مو
هر فیبر مو از سه لایه تشکیل شده است. داخلی‌ترین لایه، مدولا نام دارد که شامل سلول‌های شل و متراکم در مرکز یک تار مو می‌شود. قسمت میانی فیبر مو که مدولا را احاطه کرده است، کورتکس نام دارد. کورتکس از پروتئین‌های کراتین و لیپیدهای ساختاری تشکیل شده است. این لایه بیشتر جرم تار مو را تشکیل می‌دهد و توسط لایه کوتیکول احاطه شده است که از ساختار کلی هر تار محافظت می‌کند.
تنها لایه مو که با چشم انسان قابل مشاهده است، کوتیکول یا پولک مو است. این لایه مانند یک سپر محافظ عمل کرده و به سالم ماندن لایه‌های شکننده‌تر داخلی کمک می‌کند. این که موهای ما صاف و براق باشند یا وز و کدر، نشانه‌ای از سلامت کوتیکول‌های موهای ما است.
هر تار مو دارای یک ساقه و یک ریشه است. ساقه مو بخشی است که به طور قابل مشاهده از پوست سر بیرون زده است. ریشه بخشی است که نمی‌توانیم آن را ببینیم زیرا در داخل پوست سر قرار گرفته و تا لایه‌های عمیق‌تر پوست امتداد دارد. فولیکول مو حفره‌ای در داخل پوست سر است که هر مو را در جای خود نگه می‌دارد. عضلات متصل به این فولیکول‌های مو، باعث می‌شوند هر مو سر جای خود بایستد. یک فولیکول مو حاوی اعصاب زیادی است، به همین دلیل است که سر شما به دما، اصطکاک و کشش مو بسیار حساس است. وقتی یک مو کشیده می‌شود، فولیکول خالی یک موی جدید می‌رویاند و چرخه رشد مو بازسازی می‌شود.
کوتیکول‌ها سه وظیفه اصلی بر عهده دارند:
- محافظت از کورتکس یا لایه میانی تار مو: کوتیکول به‌عنوان لایه‌ی محافظ، از کورتکس در برابر آسیب‌های مکانیکی مانند برس زدن، آسیب‌های شیمیایی مانند رنگ مو و دکلره و آسیب‌های محیطی مانند قرار گرفتن در معرض اشعه فرابنفش UV و آلودگیها مراقبت می‌کند.
- درخشندگی و بافت مو: زمانی که پولک‌های مو صاف، هموار و سالم باشند، نور را بهتر بازتاب داده و موها براق و درخشان به نظر می‌رسند. اگر سلول‌های کوتیکول آسیب دیده باشند موها زبر و کدر می‌شوند.
- کنترل نفوذپذیری: کوتیکول‌ها نفوذ رطوبت و مواد شیمیایی به مو را کنترل و تنظیم می‌کنند.
چرا کوتیکول مو آسیب می‌بیند
آسیب دیدن کوتیکول مو دلایل مختلفی دارد که می‌تواند بر سلامت و ظاهر مو تأثیر بگذارد. دلایل اصلی آسیب دیدن پولک مو عبارتند از:
استفاده مکرر از ابزارهای حالت دهنده حرارتی:
استفاده زیاد از حد از ابزارهای حرارتی مانند اتو و فرکننده مو، باعث ضعیف شدن کوتیکول‌ها می‌شود. پولک‌ها بلند شده و موها زبر و مستعد شکستن می‌شوند.
درمان‌های شیمیایی:
رنگ کردن مداوم موها، فرهای دائمی و صاف‌کننده‌های شیمیایی بر کوتیکول مو تأثیر می‌گذارند و می‌توانند باعث ایجاد آسیب‌های طولانی مدت شوند. کوتیکول بر اثر تماس مداوم با مواد شیمیایی ضعیف شده موها خشک و شکننده و دو شاخه می‌شوند.
عوامل محیطی:
قرار گرفتن در معرض اشعه فرابنفش، باد و آلودگیها، رطوبت طبیعی مو را کاهش می‌دهند؛ این عوامل بر کوتیکول‌ها تأثیر گذاشته و باعث می‌شوند مو شکننده شود.
آسیب‌های مکانیکی:
برس زدن خشن یا دست زدن بیش از حد به موها، به خصوص زمانی که موها خیس هستند، می‌تواند باعث بلند شدن پولک مو (کوتیکول) و در نتیجه وز شدن یا شکستگی موها شود.
استفاده از محصولات نامناسب مراقبت از مو:
وجود مواد خشن از جمله سولفات‌ها یا الکل در برخی از محصولات مو می‌تواند روغن طبیعی کوتیکول مو را از بین برده و باعث خشک یا کدر شدن آن شوند.
قرار گرفتن مکرر در معرض این عوامل تأثیر زیادی بر سلامت و یکپارچگی کوتیکول‌ها دارد. تحقیقات نشان داده است که فرآیندهای شیمیایی مکرر می‌توانند باعث شوند موها تا ۵۰ درصد از استحکام خود را از دست بدهد. بنابراین دانستن این علل به افراد این امکان را می‌دهد که برای جلوگیری یا کاهش آسیب، انتخاب‌های بهتری داشته باشند.
نحوه محافظت از کوتیکول مو
آسیب دیدن کوتیکول‌ها می‌تواند باعث خشکی، وز شدن و نازک شدن موها شود، اما خوشبختانه درمان‌ها و روش‌های درمانی مناسب می‌توانند به بازیابی سلامت آن‌ها کمک کنند. با رعایت موارد ساده‌ای که در ادامه می‌خوانید می‌توانید از کوتیکول‌ها محافظت کنید تا موهایی قوی، براق و خوش حالت داشته باشید.
استفاده از نرم‌کننده عمیق مو:
نرم‌کننده‌های عمیق به لایه‌های داخلی ساقه مو نفوذ کرده، کوتیکول یا پولک مو را مرطوب و صاف می‌کنند. این محصولات می‌توانند رطوبت از دست رفته را تامین کرده و کوتیکول‌های آسیب دیده را دوباره ترمیم کنند و به این ترتیب نرمی، لطافت و خاصیت ارتجاعی مو را بازیابی می‌کنند. شما می‌توانید هفته‌ای یک بار، از یک نرم‌کننده عمیق غنی و مرطوب‌کننده برای ترمیم آسیب کوتیکول‌ها استفاده کنید. به دنبال نرم‌کننده‌هایی باشید که حاوی کراتین، پروتئین و روغن‌های طبیعی باشند تا موها را به خوبی تقویت و احیا کنند.
درمان‌های پروتئینی:
کوتیکول مو از پروتئین تشکیل شده است و هنگامی که آسیب ببیند، درواقع ساختار داخلی مو خراب می‌شود. درمان‌های پروتئینی با پر کردن شکاف‌ها و تقویت ساقه مو، کوتیکول را تقویت و ترمیم می‌کنند. بسته به وضعیت موها، بهتر است هر 2 تا 3 هفته یک بار از درمان پروتئینی مو استفاده کنید.
روغن‌ها و سرم‌های آبرسان:
اسیدهای چرب ضروری و آنتی‌اکسیدان‌های موجود در روغن‌هایی مانند روغن آرگان، نارگیل و جوجوبا می‌توانند به کوتیکول مو نفوذ کرده، رطوبت از دست رفته را بازیابی کنند و به موها ظاهری براق و ابریشمی ببخشند. پس از شستشو، چند قطره روغن یا سرم به موهای مرطوب اضافه کنید تا رطوبت در ساختار مو حفظ شود، کوتیکول‌ها هموار شده و از وز شدن موها جلوگیری شود.
استفاده از نرم‌کننده بدون نیاز به آبکشی:
نرم‌کننده‌های بدون نیاز به آبکشی در تمام طول روز، کوتیکول‌ها را تغذیه کرده و از آن‌ها محافظت می‌کنند. این محصولات به متعادل کردن سطح رطوبت، به حداقل رساندن وز شدن مو و صاف کردن کوتیکول‌ها کمک می‌کنند. پس از شستشوی موها از یک نرم‌کننده یا اسپری مو بدون نیاز به آبکشی برای آبرسانی و محافظت از کوتیکول در برابر عوامل محیطی استفاده کنید.
کوتاه کردن منظم موها:
کوتاه کردن منظم به از بین بردن موخوره و جلوگیری از گسترش آسیب در ساقه مو و تضعیف کوتیکول‌ها کمک می‌کند. بهتر است هر 6 تا 8 هفته یک بار کمی موهای خود را کوتاه کنید تا سلامت مو حفظ شود.
محافظت در برابر گرما:
گرمای بیش از حد ناشی از استفاده مکرر از ابزارهای حالت دهنده حرارتی می‌تواند باعث بلند شدن کوتیکول‌ها شده و منجر به شکستگی، وز شدن و خشکی مو شود. برای محافظت از کوتیکول مو در برابر گرمای شدید و از دست دادن رطوبت، بهتر است قبل از استفاده از اتوهای فر کننده، صاف کننده‌ها یا سشوار، از اسپری یا سرم محافظ گرما استفاده کنید.
موهای خود را از آسیب‌های محیطی محافظت کنید:
باد، آلودگی و اشعه فرابنفش همگی می‌توانند به کوتیکول مو آسیب برسانند. با محافظت از موهای خود در برابر این عوامل، می‌توانید سلامت کوتیکول مو را حفظ کنید. از محصولات موی دارای فیلتر اشعه فرابنفش استفاده کنید یا با یک شال یا کلاه موهای خود را بپوشانید تا از آسیب آفتاب در امان باشند. همچنین برای جلوگیری از آسیب‌های ناشی از آلودگی هوا و آلودگی‌های محیطی می‌توانید از اسپری‌های ضد آلودگی نیز استفاده کنید.
مراقبت از پوست سر:
پوست سر سالم به معنی برخورداری از موهای سالم است. خشکی پوست سر یا تجمع محصولات روی اسکالپ می‌تواند بر سلامت کلی کوتیکول و موها تأثیر بگذارد. برای مراقبت از پوست سر می‌توانید از روش‌های درمانی پوست سر یا روغن‌های مو که به افزایش گردش خون، تنظیم تولید چربی و تغذیه فولیکول‌های مو کمک می‌کنند، استفاده کنید.
از مواد شیمیایی خشن اجتناب کنید:
حالت دادن به موها با استفاده از روش‌های شیمیایی مانند صاف کردن، فر کردن یا رنگ کردن مو می‌تواند باعث آسیب کوتیکول‌ها شود. خشکی و آسیب دیدن کوتیکول می‌تواند ناشی از سولفات‌ها یا سایر مواد شیمیایی خشن باشد که چربی طبیعی مو را از بین می‌برند. استفاده از شامپوهای خشن حاوی الکل یا سولفات و همچنین روش‌های شیمیایی درمان و آرایش مو را محدود کنید. در عوض از محصولات مراقبت از مو مغذی و ملایم استفاده کنید.
ماسک مو آبرسان:
ماسک موی آبرسان به تأمین رطوبت مورد نیاز کوتیکول‌های خشک و آسیب‌دیده کمک کرده و موها را صاف می‌کند. این محصولات اغلب حاوی هیالورونیک اسید، ویتامین E و اسیدهای چرب هستند تا موها را تغذیه و از آسیب محافظت کنند. یک بار در هفته از ماسک موی مرطوب‌کننده برای تامین رطوبت و بازسازی کوتیکول مو استفاده کنید.
