ریزش مو یا آلوپسی (alopecia) یک مشکل نسبتاً رایج در میان زنان و مردان است. این وضعیت بیشتر در بزرگسالان و سنین بالا مشاهده می‌شود با این حال هر کسی، حتی کودکان، ممکن است آلوپسی یا ریزش مو را تجربه کند. روزانه چیزی حدود 50 تا 100 تار مو از پوست سر جدا شده، می‌ریزند و موهای تازه جایگزین آن‌ها می‌شود اما امکان دارد این روند به دلایل متفاوتی، مختل شود.
ریزش مو می‌تواند به صورت تدریجی در طی سال‌ها ایجاد شود و یا به طور ناگهانی اتفاق بیفتد. همچنین با توجه به علت، ریزش مو ممکن است موقت یا دائمی باشد. اما انواع ریزش مو کدامند و علت اصلی ریزش مو چیست؟
انواع ریزش مو
ریزش مو انواع مختلفی دارد. انواع ریزش مو عبارتند از:
- آلوپسی آندروژنیک یا ریزش موی ارثی که به واسطه ژنتیک یا تغییرات هورمونی در زنان و مردان رخ می‌دهد و با نام طاسی با الگوی مردانه یا زنانه شناخته می‌شود. نشانه‌های آلوپسی آندروژنیک شامل نازک شدن کلی موها، عقب نشینی حد رویش مو در پیشانی و ایجاد لکه طاسی در بالای سر است.
- آلوپسی آره‌آتا یا ریزش مو سکه‌ای نوعی بیماری خودایمنی است که به صورت لکه‌های طاس در پوست سر و سایر نقاط بدن مشاهده می‌شود.
- تلوژن افلوویوم یا ریزش مو ناشی از استرس که موها را زودتر از موعد وارد فاز استراحت طولانی کرده، باعث ریزش موی ناگهانی می‌شود و با رفع عامل استرس‌زا بهبود می‌یابد.
- آلوپسی تماسی یا Traction Alopecia نوعی ریزش مو است که بر اثر کشیده شده موها برای مدت طولانی ایجاد می‌شود. بستن موها به صورت سفت و کشیده باعث آسیب دیدن فولیکول‌های مو و ریزش مو می‌شود.
- ریزش مو به دلیل کمبودهای تغذیهای یا Nutritional Deficiencies، کمبود مواد مغذی ضروری مانند آهن، پروتئین و ویتامین‌ها می‌تواند منجر به ریزش مو شود که با رفع کمبود و تامین مواد مغذی ضروری بهبود می‌یابد.
- ریزش مو ناشی از عوارض جانبی داروها، مصرف برخی داروها مانند داروهای شیمی درمانی، داروهای ضد افسردگی و داروهای فشار خون می‌توانند عاملی برای ریزش مو باشند.
- ریزش موی هورمونی Hormonal Alopecia، بر هم خوردن تعادل هورمون‌ها در شرایطی مانند بارداری، یائسگی و اختلالات تیروئید منجر به ریزش مو شده و پس از کامل شدن درمان، موها مجددا رشد می‌کنند.
- آلوپسی ساب کلینیکال Subclinical Alopecia، این نوعی ریزش مو بدون علائم قابل توجه است و نشانه آن می‌تواند شامل نازک شدن یا ضعیف شدن موها باشد.
چه دلایلی باعث ریزش مو می‌شود؟
ریزش مو دلایل زیادی دارد و آن چه باعث ریزش مو می‌شود تعیین می‌کند که موها به تدریج یا به صورت ناگهانی بریزند یا فقط تار موها نازک شوند، دوباره رشد کنند یا ریزش دائمی باشد. ریزش مو انواع مختلفی دارد که برخی شایع و برخی نادرتر هستند و هر کدام به واسطه علل زمینه‌ای متفاوتی ایجاد می‌شوند. در ادامه با هم دلایل ریزش مو را بررسی خواهیم کرد:
ریزش موی ارثی
ریزش مو ارثی شایع‌ترین علت ریزش مو در جهان است و هم مردان و هم زنان به این نوع ریزش مو مبتلا می‌شوند. ریزش مو ارثی در مردان با عنوان ریزش مو با الگوی مردانه شناخته می‌شود و در زنان ریزش مو با الگوی زنانه نام دارد. به این نوع ریزش مو آلوپسی آندروژنیک (androgenic alopecia) گفته می‌شود.
ریزش مو ارثی یعنی شما ژن‌هایی را به ارث برده‌اید که باعث می‌شوند فولیکول‌های مو کوچک شده و در نهایت رشد مو متوقف شود. احتمال کوچک شدن فولیکول‌ها از دوران نوجوانی و سنین بلوغ وجود دارد، اما به طور معمول این پدیده در سنین بالا رخ می‌دهد.
اولین علامت قابل توجه ریزش موی ارثی در خانم‌ها، معمولاً شامل نازک شدن کلی موها یا کم پشت شدن موها به صورت یکنواخت در تمام قسمت‌های سر است در حالی که نخستین نشانه‌های ریزش مو ارثی در آقایان با عقب نشینی حد رویش مو در پیشانی یا ایجاد نقطه طاسی در بالای سر قابل مشاهده است.
خوشبختانه درمان به موقع می‌تواند در توقف یا کاهش ریزش مو ارثی موثر باشد و به رشد مجدد موها کمک کند. هر قدر روند درمان زودتر شروع شود امکان اثربخشی آن نیز بیشتر خواهد بود.
سن
بیشتر مردم با بالا رفتن سن، متوجه ریزش مو می‌شوند. ریزش مو به دلیل افزایش سن، با کند شدن رشد موها اتفاق میافتد. در سنین بالا ممکن است فولیکول‌ها رشد مو را متوقف کنند، که این اتفاق باعث نازک شدن موهای سر می‌شود. همچنین موها شروع به از دست دادن رنگدانه‌های خود می‌کنند. در این شرایط درمان زودهنگام می‌تواند به رشد دوباره موها کمک کند.
ریزش مو به دلیل شیمی درمانی
افرادی که تحت درمان با شیمی درمانی یا پرتو درمانی قرار می‌گیرند ممکن است طی چند هفته پس از شروع درمان، تمام و یا بیشتر موهای خود را از دست بدهند. به این وضعیت ریزش مو آناژن افلوویوم (Anagen effluvium) گفته می‌شود. خوشبختانه موها معمولاً در عرض چند ماه پس از پایان شیمی درمانی یا پرتودرمانی مجددا شروع به رشد می‌کنند.
ریزش مو بر اثر زایمان، بیماری یا سایر عوامل استرس‌زا یا تلوژن افلوویوم
ریزش مو ممکن است چند ماه پس از زایمان، یائسگی، بهبودی پس از یک بیماری یا انجام عمل جراحی اتفاق بیفتد. این اتفاق همچنین می‌تواند پس از گذراندن یک دوره استرس‌زا، مانند جدایی یا از دست دادن یکی از عزیزان رخ دهد. به ریزش مو در اثر شوک عاطفی یا فیزیکی تلوژن افلوویوم Telogen effluvium گفته می‌شود. زمانی که عامل استرس برطرف شود بدن دوباره تنظیم شده و ریزش موی بیش از حد متوقف می‌شود. اکثر افراد، بعد از توقف ریزش مو، طی 6 تا 9 ماه تراکم طبیعی موهای خود را به دست می‌آورند.
سایر علل بالقوه در ایجاد وضعیت تلوژن افلوویوم عبارتند از:
- سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)
- سوء تغذیه، کمبود ویتامین یا مواد معدنی
- برخی از اختلالات غدد درون ریز
- شروع یا توقف کنترل بارداری هورمونی
- عمل جراحی همراه با بیهوشی
- بیماری‌های حاد یا عفونت‌های شدید مانند COVID-19
انواع مختلفی از داروها نیز می‌توانند باعث ریزش مو تلوژن افلوویوم شوند:
- داروهای ضد انعقاد
- داروهای ضد تشنج
- رتینوئیدهای خوراکی
- بتا بلوکرها
- داروهای تیروئید
عفونت پوست سر
عفونت پوست سر می‌تواند منجر به پوسته پوسته شدن و التهاب پوست سر شود. همچنین فرد ممکن است نقاط سیاه و کوچکی را روی پوست سر خود مشاهده کند. این نقاط سیاه رنگ در واقع تار موهای رشد نکرده هستند. یکی از انواع رایج عفونت پوست سر کچلی یا کرم حلقوی پوست سر نام دارد. این بیماری نوعی عفونت قارچی است که پوست سر و ساقه مو را تحت تاثیر قرار می‌دهد و باعث ایجاد لکه‌های طاس پوسته پوسته و خارش دار در اسکالپ می‌شود. اگر کرم حلقوی به موقع درمان نشود، اندازه پچ یا تکه‌های طاس افزایش یافته و چرک می‌کنند. این تکه‌ها، که کریون (kerion) نامیده می‌شوند، می‌توانند باعث ایجاد اسکار شوند. خوشبختانه با درمان عفونت موها مجددا رشد خواهند کرد.
علائم کچلی یا کرم حلقوی پوست سرعبارتند از:
- موهایی که به راحتی می‌شکنند
- حساس شدن پوست سر
- لکه‌های پوسته پوسته‌ای که خاکستری یا قرمز به نظر می‌رسند
مصرف دارو
ریزش مو یکی از عوارض جانبی احتمالی برخی داروها است. در این شرایط می‌توانید با پزشک مشورت کنید تا در صورت امکان داروی دیگری را جایگزین کند. توجه داشته باشید که هرگز بدون مشورت پزشک مصرف دارو را قطع نکنید زیرا می‌تواند مشکلات سلامتی جدی در پی داشته باشد.
روش‌های مراقبت از مو
استفاده بیش از اندازه از روش‌های آرایش یا تراپی مو با مواد شیمیایی مانند رنگ کردن، دکلره کردن، صاف کردن و فر کردن مداوم می‌تواند باعث آسیب دیدن موها و در نتیجه ریزش مو شود. بهتر است استفاده از مواد شیمیایی را تا حد امکان محدود کنید تا بتوانید از ریزش مو جلوگیری کنید. این روش‌ها می‌توانند به فولیکول‌های مو آسیب جدی وارد کنند و فولیکول‌های آسیب دیده قادر به رشد موهای تازه نخواهند بود. آسیب دیدن فولیکول‌های مو می‌تواند منجر به ریزش موی دائمی و ایجاد لکه‌های طاسی روی پوست سر شود.
همچنین بستن و استایل کردن موها با مدل‌های سفت و پر کشش می‌تواند منجر به ریزش موی دائمی شود. به این وضعیت آلوپسی کششی می‌گویند. معمولا موها با ریزش مو ناشی از آلوپسی کششی امکان رشد مجدد ندارند اما با ایجاد تغییراتی می‌توان از ریزش موی بیشتر جلوگیری کرد.
همچنین بخوانید: روتین روزانه مراقبت از مو؛ راز داشتن موهایی سالم، درخشان و بدون ریزش
عدم تعادل هورمونی
یکی از علل شایع عدم تعادل هورمون‌ها، سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) است. همچنین قطع مصرف برخی از انواع قرص‌های ضد بارداری می‌تواند به صورت موقتی باعث عدم تعادل هورمونی شود. برهم خوردن تعادل هورمونی در زنان می‌تواند منجر به نازک شدن یا ریزش موی سر شود. این نوع از ریزش مو با درمان قابل درمان است.
آلوپسی آره آتا
آلوپسی آره آتا (Alopecia areata) یک بیماری خودایمنی است که باعث می‌شود سیستم ایمنی بدن به فولیکول‌های مو حمله کند و در نتیجه لکه‌های طاسی در اندازه‌های مختلف ایجاد می‌شود. این بیماری در برخی موارد، ممکن است منجر به ریزش موی کامل شود. علاوه بر ریزش مو در پوست سر، برخی از افراد مبتلا به آلوپسی آره آتا، موهای ابرو، مژه یا سایر قسمت‌های بدن خود را نیز از دست می‌دهند.
پسوریازیس پوست سر
بسیاری از افرادی که مبتلا به پسوریازیس پلاکی هستند ممکن است به پسوریازیس پوست سر (Scalp psoriasis) نیز مبتلا شوند که می‌تواند منجر به ریزش مو شود. با از بین رفتن پسوریازیس اسکالپ، بعد از مدتی موها دوباره رشد می‌کنند. این پروسه می‌تواند کمی زمان‌بر باشد.
تریکوتیلومانیا
برخی از افراد برای کاهش استرس موهای سر، ابرو یا ریش خود را می‌کشند. آن‌ها این کار را ناخواسته انجام می‌دهند و در زمان کشیدن موها متوجه کاری که انجام می‌دهند نیستند. این وضعیت تریکوتیلومانیا (trichotillomania) نام دارد. در صورتی که فولیکول‌های مو از بین نرفته باشند امکان رشد مجدد موها وجود دارد اما برای رشد دوباره لازم است فرد از کشیدن موها دست بردارد.
آلوپسی اسکار
آلوپسی اسکار (Scarring alopecia) زمانی ایجاد می‌شود که التهاب، فولیکول‌های مو را از بین می‌برد و موها نمی‌توانند از فولیکول‌های آسیب دیده و تخریب شده رشد کند. شرایط مختلفی می‌تواند باعث ایجاد این بیماری شود. این گروه از بیماری‌ها آلوپسی سیکاتریسیال (cicatricial alopecia) نامیده می‌شوند.
هنگامی که یک فولیکول مو از بین می‌رود، نمی‌تواند دوباره مو را رشد دهد بنابراین تشخیص زودهنگام این بیماری می‌تواند از گسترش ریزش موها جلوگیری کند.
بیماری‌های مقاربتی
عفونت مقاربتی (STI) در صورت عدم درمان، می‌تواند منجر به ریزش مو شود. سیفلیس یکی از بیماری‌های مقاربتی است که در صورت عدم درمان می‌تواند باعث ریزش موی تکه‌ای در پوست سر، ابروها، ریش و سایر نقاط بدن شود. بیماری‌های مقاربتی دیگر نیز می‌توانند باعث ریزش مو شوند. پس از درمان بیماری‌های مقاربتی رشد مجدد امکان پذیر است.
علائم ریزش مو چیست؟
رایج‌ترین نشانه‌های ریزش مو عبارتند از:
- کم پشت شدن تدریجی موها: نازک شدن موها به ویژه در تاج سر یا شقیقه‌ها، اغلب در ریزش موی ارثی (آلوپسی آندروژنیک) مشاهده می‌شود.
- ریزش موی ناگهانی یا دسته‌ای: ریزش مو هنگام شانه زدن یا شستشو، معمولا در شرایط استرس شدید یا بیماری‌های خود ایمنی مانند آلوپسی آره‌آتا مشاهده می‌شود.
- ایجاد لکه‌های طاس روی سر و بدن: وجود لکه‌های گرد طاس بدون قرمزی و التهاب، نشانه بیماری آلوپسی آره‌آتا
- شکنندگی و نازک شدن موها: موها کم حجم شده، به راحتی می‌شکنند، اغلب به دلیل کمبودهای تغذیهای یا استفاده بیش از اندازه از مواد شیمیایی رخ می‌دهد.
- عقب نشینی خط رویش مو: در مردان حد رویش مو عقب نشینی می‌کند و در زنان کم پشت شدن کلی موها اتفاق میافتد.
- قرمزی، خارش یا التهاب پوست سر: اگر همراه با ریزش مو، پوست سر دچار خارش، سوزش یا پوسته‌پوسته شدن شود، می‌تواند نشانه عفونت‌های قارچی یا بیماری‌های پوستی مانند پسوریازیس باشد.
- ریزش موی کلی در سر یا بدن: در مواردی مانند شیمی‌درمانی یا تغییرات شدید هورمونی، ممکن است موهای سراسر بدن تحت تأثیر قرار بگیرند.
در صورتی که این علائم را تجربه می‌کنید، بهتر است برای تشخیص دقیق علت و دریافت درمان مناسب با یک پزشک متخصص پوست و مو مشورت کنید.
ریزش مو چگونه تشخیص داده می‌شود؟
از آنجا که عوامل متعددی می‌توانند باعث ریزش مو شوند، بهتر است در صورت مشاهده هرگونه تغییر در موها، با یک متخصص پوست مشورت کنید. پزشک شرح حال شما شامل بیماری‌های اخیر، جراحی‌ها، استرس‌ها و سابقه خانوادگی را می‌پرسد و شما را معاینه می‌کند. در صورتی که احتمال ابتلا به بیماری‌های خود ایمنی وجود داشته باشد از پوست سر نمونه برداری صورت می‌گیرد که شامل برداشتن چند نمونه کوچک از پوست برای بررسی در آزمایشگاه است.
به خاطر داشته باشید که رشد مو یک فرآیند پیچیده است و ممکن است برای کشف علت ریزش مو انجام آزمایش‌های متعددی نیاز باشد. همچنین اگر علت نامشخص باشد، ممکن است نیاز به انجام بیوپسی باشد. علاوه بر این‌ها پزشک آزمایش خون را برای بررسی کمبود مواد مغذی یا علائم برخی بیماری‌های زمینه‌ای توصیه خواهد کرد.
ریزش مو چگونه درمان می‌شود؟
خوشبختانه روش‌های درمانی متنوعی برای ریزش مو وجود دارد. انواع رایج ریزش مو اغلب با یک دوره مصرف داروهای موضعی یا خوراکی درمان می‌شوند. داروهای بدون نسخه برای درمان ریزش مو شامل کرم‌ها، ژل‌ها، محلول‌ها یا فوم‌های موضعی هستند که مستقیماً روی پوست سر اعمال می‌شوند و رایج‌ترین آن‌ها دارویی به نام ماینوکسیدیل است. همچنین داروهای تجویزی مانند فیناستراید برای جلوگیری از ریزش موی بیشتر در درمان آلوپسی آندروژنیک یا طاسی با الگوی مردانه مورد استفاده قرار می‌گیرد.
درصورتی که ریزش مو به دلیل بیماری‌های خود ایمنی باشد پزشک داروهای ضد التهابی مانند کورتیکواستروئیدها را تجویز خواهد کرد. درمان‌های جدیدتر شامل لیزر درمانی، میکرونیدلینگ با پی آر پی و جراحی کاشت مو نیز برای درمان ریزش مو استفاده می‌شوند که هنوز در حال تکامل هستند.
انواع درمان‌ها برای ریزش مو عبارتند از:
درمان‌های دارویی
- ماینوکسیدیل: تحریک رشد مو، مناسب برای آلوپسی آندروژنیک، مناسب برای زنان و مردان
- فیناستراید: داروی خوراکی برای مهار هورمون DHT مخصوص مردان، مناسب برای درمان آلوپسی آندروژنیک در مردان
- دوتاستراید: مشابه فیناستراید، مناسب برای کنترل ریزش مو شدید در مردان
- کورتیکواستروئیدها: درمان آلوپسی آره آتا یا ریزش مو سکه‌ای، به صورت تزریقی، موضعی و خوراکی در دسترس است.
- آنالوگ‌های پروستاگلاندین (مثل لاتانوپروست): برای رشد مجدد موهای نازک و ابرو
- داروهای ضدالتهابی و سرکوب‌کننده سیستم ایمنی: مناسب برای درمان ریزش مو به دلیل بیماری‌های خود ایمنی
مکمل‌های تغذیهای
- مکمل‌های آهن، زینک، بیوتین، ویتامین D و B برای درمان ریزش مو ناشی از کمبود مواد مغذی
- پروتئین برای تقویت فولیکول‌های مو
درمان‌های غیر تهاجمی
- پلاسمای غنی از پلاکت یا PRP: تزریق پلاسمای غلیظ شده خون خود فرد به پوست سر، تحریک رشد و افزایش ضخامت موها
- مزوتراپی: تزریق مواد مغذی و ویتامین‌ها به صورت مستقیم به پوست سر، بهبود گردش خون و تقویت فولیکول‌ها
- درجات پایین لیزر: بهبود جریان خون در اسکالپ و تحریک رشد مو، مناسب برای ریزش مو ارثی و نازک شدن موها
- میکرونیدلینگ: تحریک رشد مو که همراه با ماینوکسیدیل یا PRP استفاده می‌شود
جراحی
- کاشت مو (Hair Transplant): شامل پیوند نواری و استخراج واحدهای فیلیکولی، مناسب برای افراد با الگوی ریزش موی پایدار
- اسکالپ میکرپیگمنتیشن (SMP): تتو کردن روی پوست سر برای شبیه سازی موهای کوتاه
روش‌های طبیعی
- کاهش استرس و بهبود سبک زندگی
- استفاده از شامپوهای تقویت‌کننده و ضد ریزش مو
- ماساژ پوست سر برای افزایش خون‌رسانی
- روغن‌تراپی با روغن رزماری، نارگیل، کرچک، آرگان، نعناع، آویشن و …
