شپشها حشرات ریز خزنده‌ای هستند که روی پوست سر و لابلای موهای ما زندگی کرده و از خون تغذیه می‌کنند. شایع‌ترین علامت ابتلا به شپش سر خارش است، به خصوص در ناحیه پشت سر، گردن و نزدیک گوش‌ها. برای از بین بردن شپش، شامپوهای دارویی خاصی که حاوی ماده‌ای به نام پیرترین pyrethrin هستند، به صورت بدون نسخه در دسترس قرار دارند.
شپش چیست؟
شپشها حشرات کوچک و خزنده‌ای هستند که در پوست سر و موهای انسان زندگی می‌کنند. آن‌ها خون پوست سر را مکیده و از آن تغذیه می‌کنند. شپش سر می‌تواند هر فردی را درگیر کند، اما اغلب در بین کودکان 3 تا 11 ساله و خانواده آن‌ها مشاهده می‌شود. از آن جهت کودکان بیشتر در معرض خطر ابتلا به شپش سر هستند که هنگام بازی با کودکان دیگر ممکن است ارتباط سر به سر برقرار کنند یا وسایلی مانند شانه را که با موهایشان تماس دارد با هم به اشتراک بگذارند.
ابتلا به شپش سر بسیار شایع است و هر سال حدود 6 تا 12 میلیون نفر را در سراسر جهان مبتلا می‌کند.
علائم شپش سر
شایع‌ترین علامت شپش سر خارش پوست است که به خصوص در پشت سر، ناحیه گردن و نزدیک گوش، مناطقی که احتمال زندگی شپش در آن‌ها بیشتر است، احساس می‌شود. علائم رایج شپش سر عبارتند از:
- خارش پوست سر
- خراشیدگی ناشی از خارش شدید یا تحریک و قرمزی پوست سر و گردن
- احساس خزیدن حشرات روی موها یا پوست سر.
- مشاهده حرکت حشرات ریز شبیه دانه‌های کنجد به رنگ قهوه‌ای روشن روی مو، پوست یا لباس
- مشاهده تخم‌ها یا رشک شپش به رنگ زرد، قهوه‌ای یا خرمایی و به اندازه سر سوزن که به نظر می‌رسد به مو چسبیده باشند.
- در صورتی که شپشها از تخم خارج شده باشند، پوسته‌های شفافی را مشاهده خواهید کرد.
- تورم غدد لنفاوی در ناحیه گردن.
- قرمزی چشم که یک نوع عفونت شایع چشمی است.
- ایجاد مشکل در خوابیدن؛ شپش سر در شب فعالیت بیشتری دارد که می‌تواند خواب فرد را مختل کند.
**خارش مکرر می‌تواند باعث آسیب دیدن پوست سر شده و منجر به بروز عفونت شود.
چگونه شپش سر را ریشه کن کنیم؟
برای اطمینان از این که فردی به شپش سر مبتلا شده است یا نه نیاز به نور کافی و یک شانه دندانه ریز دارید. برای جستجوی شپشها مراحل زیر را دنبال کنید:
- موهای سر فرد مبتلا را خیس کنید. به نظر می‌رسد که وقتی موها خیس هستند تشخیص شپشها راحت‌تر است. این کار همچنین حرکت شپشها را کند می‌کند.
- فرد مبتلا را زیر یک منبع نور روشن بنشانید.
- موها را به چند دسته تقسیم کنید. از پوست سر شروع کنید و به آرامی قسمت به قسمت موها را به سمت بیرون از ریشه تا نوک ساقه شانه کنید.
در این مرحله ما به دنبال شپش‌های بالغ و تخم‌های آن‌ها هستیم. احتمالا بیشتر موفق به مشاهده تخم‌های شپش شوید تا حشرات بالغ زیرا تخم‌ها محکم به ساقه موها چسبیده‌اند و حرکت نمی‌کنند.
در حالی که مشغول شانه کردن موها هستید، به موهای پشت گوش و اطراف گردن با دقت بیشتری نگاه کنید. در این قسمت‌ها احتمال مشاهده شپش سر یا تخم‌های آن‌ها به صورت قابل توجهی بیشتر است.
شپش‌های بالغ شبیه به دانه‌های کنجد و به رنگ قهوه‌ای روشن هستند و اغلب به سرعت حرکت می‌کنند. از سوی دیگر تخم‌ها دانه‌های بسیار کوچکی به رنگ‌های زرد، قهوه‌ای یا برنزی هستند و به ساقه موها نزدیک به پوست سر چسبیده‌اند. در صورتی که حشره از تخم خارج شده باشد، پوسته شفاف آن لابلای موها قابل مشاهده خواهد بود.
دقت داشته باشید در لابلای موهای کودکان و افراد بالغ ممکن است پرز، شوره یا ذرات دیگری مشاهده کنید. این ذرات با شانه زدن به راحتی جدا می‌شوند در حالی که شپشها و تخم‌هایشان محکم به موها و پوست سر چسبیده و جدا کردن آن‌ها بسیار دشوار است.
درمان شپش سر
شپش سر نمی‌تواند پرواز کند یا بپرد، بنابراین با خزیدن از فردی به فرد دیگر در یک تماس نزدیک منتقل می‌شود. همچنین شپش سر می‌تواند از طریق استفاده مشترک از وسایل شخصی مانند حوله، ملحفه، برس مو یا کلاه سرایت کند. حیوانات و به خصوص حیوانات خانگی نمی‌توانند شپش سر را به انسان منتقل کنند و همچنین از طریق انسان نیز به آن‌ها سرایت نمی‌کند.
درمان شپش سر با استفاده از محصولات درمانی ضد شپش مانند انواع شامپو ضد شپش، لوسیون‌ها و کرم‌ها قابل درمان است. شامپوهای ضد شپش بدون نیاز به نسخه قابل تهیه هستند. این محصولات حاوی ماده‌ای به نام پیرترین pyrethrin یا پرمترینpermethrin هستند.
روش دیگر برای از بین بردن شپش سر استفاده از شانه‌های فلزی مخصوص شپش است. شانه ضد شپش یک شانه دندانه ریز مخصوص است که برای جدا کردن شپش و تخم‌ها از مو و پوست سر مورد استفاده قرار می‌گیرد. برای استفاده از این شانه باید آن را به مدت 10 دقیقه در آب داغ قرار دهید و سپس موها را با آن با حوصله و دقت شانه بزنید.
برای کسب نتیجه مناسب لازم است دستورالعمل‌ها را به دقت دنبال کنید و روند درمان را کامل کنید تا شپشها به کلی از بین رفته و ریشه کن شوند.
همچنین بخوانید: اگزمای پوست سر
روش استفاده از شامپو ضد شپش
- برای خلاص شدن از شر شپش سر با استفاده از شامپو ضد شپش بدون نسخه مراحل زیر را دنبال کنید:
- دستورالعمل‌های روی برچسب محصول را به دقت بخوانید.
- شامپو را روی موهای سر خود بمالید.
- اجازه دهید شامپو مدت زمانی مطابق با دستورالعمل روی موهای شما باقی بماند و سپس آبکشی کنید.
- پس از شستشو، از یک شانه دندانه ریز یا شانه ضد شپش برای جدا کردن و از بین بردن شپشها، حشرات مرده و تخم‌ها استفاده کنید.
- درمان را مطابق راهنمای مصرف ادامه دهید و کامل کنید. ممکن است درمان سه هفته یا بیشتر نیز زمان ببرد تا شپشها کاملا از بین بروند.
در صورتی که یکی از اعضای خانواده به شپش سر مبتلا شده باشد، لازم است اطمینان حاصل کنید که موها و پوست سر تمام اعضای خانواده بررسی شده و تحت درمان قرار گیرند، زیرا شپش به راحتی از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شود.
درمان خانگی شپش سر و تخم شپش
در صورتی که با شپش سر مواجه شده باشید می‌توانید از درمان‌های خانگی یا محصولات و روش‌های شیمیایی استفاده کنید. اما آنچه باید بدانید این است که اگر چه شپشها از فردی به فرد دیگر حرکت می‌کنند با این حال نمی‌توانند بیماری‌ها را منتقل کنند. در اغلب موارد شما می‌توانید با استفاده از درمان‌های خانگی شپش سر را کنترل کرده و کاملا از بین ببرید.
شانه کردن موها با شانه مرطوب
شانه کردن موها با استفاده از شانه مرطوب یک روش سنتی برای از بین بردن شپش سر و رشک‌ها (تخم‌ها) از روی موها است. به این ترتیب تشخیص شپشها و تخم‌ها و متمایز کردنشان از شوره سر و غیره ساده‌تر خواهد بود. برای این کار مقداری آب و نرم کننده مو را در یک بطری اسپری دار مخلوط کرده و روی موها اسپری کنید تا نرم و مرطوب شوند. با استفاده از یک شانه دندانه ریز موها را شانه بزنید و با کمک ذره بین لابلای موها را به دقت بررسی کنید. برای دستیابی به نتیجه مناسب این کار را به صورت منظم و روزانه تکرار کنید. شانه کردن منظم موها گرچه موثر است اما نیاز به حوصله و صرف زمان زیادی دارد.همچنین ممکن است شانه کردن موهای مرطوب برای کودکان خسته کننده باشد.
استفاده از دایمتیکون Dimethicone
دایمتیکون یکی از ترکیبات رایج در محصولات مراقبت از پوست است و استفاده از ژل سیلیکونی ۴٪ دایمتیکون برای مقابله با شپش سر بسیار مؤثر است. دایمتیکون شپشها و تخم‌هایشان را خشک کرده و آن‌ها را برای تغذیه کردن یا زنده ماندن ناتوان می‌کند.
درمان شپش سر با روغن نارگیل یا روغن زیتون
استفاده از روغن‌های طبیعی مانند روغن نارگیل یا روغن زیتون می‌تواند شپشها را خفه کرده و از بین ببرد. برای درمان شپش با استفاده از روغن‌های ضروری و حامل لازم است موها را به خوبی به روغن آغشته کنید. سپس با یک کلاه پلاستیکی یا حوله موها را به خوبی بپوشانید و اجازه دهید 6 تا 8 ساعت موها به این صورت بمانند. می‌توانید از این روش در طول شب استفاده کنید. بعد از گذشت مدت زمان لازم، موها را با یک شانه ضد شپش یا شانه دندانه ریز شانه بزنید و مطابق معمول با شامپو و آب گرم بشوئید.
روغن درخت چای
روغن درخت چای یک ماده ضد باکتری و ضد انگل قوی طبیعی است که باید با احتیاط استفاده شود. برای درمان شپش سر با روغن درخت چای می‌توانید چند قطره (5 تا 10 قطره) روغن تی تری را با 2 قاشق غذاخوری شامپو یا یک روغن حامل مانند روغن زیتون یا نارگیل ترکیب کنید. مخلوط روغن را به موها بزنید. اجازه دهید روغن به مدت دست کم 30 دقیقه و نهایتا 60 دقیقه روی موها بماند سپس موها را به دقت شانه بزنید و با شامپو مطابق معمول بشوئید. لازم است توجه داشته باشید که استفاده از روغن درخت چای برای کودکان زیر 2 سال توصیه نمی‌شود.
ضد عفونی کردن وسایل
شپشها ممکن است به وسایلی مانند لباس‌ها، ملحفه و روبالشی، کلاه، شانه و لوازم دیگر منتقل شوند. هرچند این حشرات کوچک نمی‌توانند برای مدت زیادی روی وسایل و لباس‌های ما زنده بمانند، این احتمال وجود دارد که تخم گذاری کنند و بعد از مدتی با باز شدن تخم‌ها دوباره پوست و موی فرد به شپش آلوده شود. بهتر است لباس‌ها، ملحفه‌ها، حوله‌ها و غیره را با آب داغ بشوئید. برس، شانه و مانند آن را نیز برای مدتی در آب داغ یا الکل قرار دهید. وسایلی که قابل شستشو نیستند مانند عروسک، بالش و غیره را درون یک کیسه پلاستیکی قرار داده، در کیسه را ببندید و بگذارید به مدت 2 هفته بمانند تا شپشها کاملا از بین بروند.
سرکه سیب برای درمان شپش سر
یکی دیگر از درمان‌های خانگی شپش سر، استفاده از سرکه سیب است. سرکه سیب به جدا شدن تخم‌ها از ساقه مو کمک می‌کند. برای درمان شپش با سرکه سیب باید سرکه و آب را به مقدار مساوی ترکیب کنید. موها را به محلول سرکه آغشته کنید و اجازه دهید به مدت 30 تا 60 دقیقه موها در این وضعیت بمانند سپس موها را با حوصله با استفاده از یک شانه مخصوص شپش شانه بزنید. در نهایت موها را با شامپو بشوئید و با آب ولرم آبکشی کنید.
طول عمر شپش سر
با دنبال کردن روش‌های موثردرمان، شپش سر می‌تواند پس از دو تا سه هفته به طور کامل از بین برود. طول عمر شپش سر بستگی به این دارد که چه تعداد شپش در موهای فرد خانه کرده باشد. برای خلاص شدن هر چه سریع‌تر از شر شپشها لازم است که دستورالعمل‌های روی شامپو، لوسیون یا کرم ضد شپش را به دقت دنبال کنید. در صورت عدم درمان شپش می‌تواند تا 30 روز یا بیشتر روی سر انسان زنده بماند.
در صورتی که بعد از گذشت 7 تا 10 روز همچنان علائم ادامه داشته باشند یا بدتر شوند بهتر است از شامپوهای ضد شپش استفاده کنید یا به پزشک مراجعه کنید.
درمان را باید بعد از 7 روز مجددا تکرار کنید زیرا رشک‌ها بعد از این مدت باز می‌شوند و فرد دوباره به شپش سر مبتلا می‌شود. برای پیشگیری از بازگشت شپش سر به صورت مرتب موها را بررسی کنید. دقت کنید که وسایل شخصی را با دیگران به اشتراک نگذارید و در صورتی که یکی از افراد به شپش سر دچار شد همه افراد مورد بررسی قرار گیرند.
