درد ریشه مو یا سوزش پوست سر می‌تواند توسط عوامل مختلفی از جمله بیماری‌های پوستی، سردرد، عفونت‌ها و سایر موارد ایجاد شود. در زیر پوست سر ما، رگ‌های خونی، رشته‌های عصبی و فولیکول‌های مو متعددی وجود دارند که اسکالپ را به ناحیه‌ای حساس تبدیل می‌کنند. با توجه به علت، میزان درد ریشه مو یا حساسیت پوست سر می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد. همچنین احتمال دارد فرد در پوست سر خود ضربان، تحریک، سوزن سوزن شدن، خارش یا سوزش احساس کند. خوشبختانه روش‌های درمانی متنوعی از درمان‌های خانگی و داروهای بدون نسخه تا داروهای تجویزی برای درمان درد ریشه مو وجود دارد.

درد ریشه مو و ریزش

درد ریشه مو و ریزش معمولاً نشان‌دهنده التهاب در پوست سر یا وجود اختلال در چرخه طبیعی رشد مو است. این درد اغلب ناشی از التهاب فولیکول‌های مو (فولیکولیت)، تنش مکانیکی (مثل سفت بستن موها)، یا تغییرات هورمونی است. التهاب باعث تحریک پایانه‌های عصبی اطراف فولیکول مو می‌شود که به‌ صورت درد یا حساسیت احساس می‌شود. هم‌زمان، این التهاب یا تنش می‌تواند باعث ورود مو به فاز تلوژن شود که در نتیجه ریزش مو افزایش می‌یابد. عوامل دیگر مانند استرس، بیماری‌های خودایمنی مانند آلوپسی آره‌آتا، عفونت‌های قارچی یا باکتریایی، و تغذیه نامناسب نیز می‌توانند این وضعیت را تشدید کنند.

علت درد ریشه مو و کف سر

درد ریشه مو و کف سر می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد. برخی از این عوامل عبارتند از:

آسیب پوست سر

یکی از علل درد ریشه مو و کف سر آسیب دیدن پوست سر است. اگر اسکالپ بر اثر ضربه یا خاراندن دچار آسیب یا زخم شود احتمالا دچار درد در ریشه مو یا کف سر خواهید شد. کبودی و پوسته پوسته شدن از علل شایع حساسیت پوست سر هستند. برجستگی‌ها و بریدگی‌های جزئی معمولاً ظرف چند روز به خودی خود از بین می‌روند اما برای کمک به روند بهبودی، بهتر است از لمس ناحیه آسیب دیده خودداری کنید و آن را تمیز نگه دارید. در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر، با پزشک مشورت کنید:

• خارش
• تورم
• چرک
• بثورات پوستی
• ریزش مو

درماتیت

 درماتیت چیست؟ درماتیت نوعی مشکل پوستی است که می‌تواند باعث خشکی پوست، قرمزی و خارش شود. علت بروز این بیماری می‌تواند ناشی از ژنتیک، سیستم ایمنی بیش فعال، آلرژی و مواد تحریک کننده باشد.

درمان درماتیت به نوع آن بستگی دارد. در برخی موارد، ممکن است به سادگی و تنها با اجتناب از تماس با ماده تحریک کننده یا آلرژن مشکل برطرف شود. در مواردی مانند درماتیت سبورئیک (نوعی اگزما که باعث شوره سر می‌شود)، درمان ممکن است شامل استفاده از شامپوهای بدون نسخه یا تجویزی باشد که حاوی کورتیکواستروئیدهای موضعی (مانند فلوسینولین)، سولفید سلنیوم یا روغن درخت چای هستند.

انواع عفونت

عفونت پوست سر به وسیله یک عامل بیماری‌زا مانند ویروس‌، قارچ‌، انگل‌ یا باکتری ایجاد می‌شود و می‌تواند عامل درد ریشه مو و کف سر باشد. عفونت پوست سر می‌تواند شامل موارد زیر شود:

• فولیکولیت: عفونت فولیکول‌های مو که منجر به علائم درد، خارش و سوزش می‌شود.
• فورونکولوزیس: فولیکول‌های مو و غدد چربی را تحت تأثیر قرار می‌دهد و به صورت یک گره قرمز کوچک و دردناک مشاهده می‌شود.
• کاربونکولوزیس: زمانی رخ می‌دهد که عفونت در زیر پوست جوش‌های درناک و پر از چرک ایجاد می‌کند.
• کرم حلقوی: می‌تواند باعث ایجاد لکه‌های طاسی شود که پوسته پوسته و دردناک هستند.

نوع درمان به عفونت بستگی دارد که می‌تواند شامل مصرف سفالکسین، به صورت خوراکی یا آنتی‌بیوتیک موضعی، همراه با کرم کورتیزون ملایم برای کمک به تسکین علائم باشد.

اگر علت عفونت انگل‌هایی مانند شپش یا کنه باشند، پزشک ممکن است از دایمتیکون‌ها استفاده کند و اگر منشا قارچی داشته باشد، داروهای ضد قارچ مانند فلوکونازول، می‌توانند به صورت خوراکی و موضعی، تجویز شوند.

برای موارد خفیف فولیکولیت، درمان‌های خانگی مانند پاک‌کننده‌های ضد باکتری یا کرم‌های ضد خارش می‌توانند کمک کنند اما موارد شدیدتر به درمان با آنتی‌بیوتیک نیاز دارند.

در صورتی که روی پوست سر کورک یا کفگیرک (خوشه‌های کورک) تشکیل شود، باید توسط پزشک تخلیه و درمان شوند.

پسوریازیس

این بیماری تقریباً پوست سر ۸۰٪ از افراد مبتلا به پسوریازیس را تحت تأثیر قرار می‌دهد. پسوریازیس یک بیماری خود ایمنی است  که باعث ایجاد لکه‌های قرمز، خارش‌دار و پوسته پوسته روی پوست می‌شود. پوست سر معمولاً یکی از اولین مناطقی است که تحت تأثیر قرار می‌گیرد و می‌تواند دردناک شود.

پسوریازیس پوست سر را می‌توان با روش‌های زیر کنترل کرد:

• کورتیکواستروئیدهای موضعی
• دیترانول برای کنترل رشد سلول‌های پوست
• ویتامین D برای کمک به کاهش رشد سلول‌های پوست

داروهای تجویزی برای پسوریازیس پوست سر در موارد متوسط ​​تا شدید شامل شامپو کلوبتازول (درمان استروئیدی) و شامپو کتوکونازول (ضد قارچ) است که باید به صورت متناوب استفاده ‌شوند. همچنین از فتوتراپی با اشعه ماوراء بنفش برای کند کردن رشد سلول‌های پوست استفاده می‌کنند که می‌تواند برای درمان پسوریازیس پوست سر نیز مورد استفاده قرار گیرد.

آفتاب سوختگی

آفتاب سوختگی می‌تواند باعث آسیب به پوست سر شده و درد ریشه مو و سوزش کف سر را به دنبال داشته باشد. علائم آفتاب سوختگی پوست سر عبارتند از:

• قرمزی پوست سر
• تورم
• تاول
• خشکی و پوسته پوسته شدن پوست

اگر آفتاب سوختگی شدید باشد، ممکن است باعث ضعف، گیجی، غش، کم آبی و شوک شود. در بیشتر موارد می‌توان آفتاب سوختگی را در خانه درمان کرد. دوش آب خنک یا استفاده از کمپرس سرد و مرطوب روی سر، درد ریشه مو و پوست سر را تسکین می‌دهد. مسکن‌های بدون نسخه مانند ایبوپروفن یا استامینوفن و یا کرم مرطوب کننده حاوی آلوئه ورا نیز می‌توانند به تسکین درد کمک کنند. توجه داشته باشید که باید از محصولات حاوی بنزوکائین اجتناب شود زیرا می‌توانند باعث تشدید احساس سوزش شوند.

هر چند آفتاب سوختگی پوست سر می‌تواند جدی باشد، اما بعید است که منجر به ریزش مو شود. اگر ناحیه دچار سوختگی پوسته پوسته شود، ممکن است مقداری از موهای خود را از دست بدهید. با این حال، پس از بهبودی موهای آن ناحیه دوباره رشد خواهند کرد.

اختلالات مرتبط با اعصاب

فیبرومیالژیا یک اختلال درد است که بر بافت‌های نرم تأثیر می‌گذارد. علت دقیق این مشکل ناشناخته است، اما عوامل مؤثر ممکن است شامل پردازش غیرطبیعی پیام‌های درد در سیستم عصبی مرکزی، عدم تعادل شیمیایی و ژنتیک باشد. فیبرومیالژیا باعث درد مزمن و گسترده، از جمله در ریشه مو و پوست سر و مشکلات گوارشی می‌شود.

علاوه بر این درد پوست سر یک علامت شایع بیماری مولتیپل اسکلروزیس (MS)، یک بیماری خودایمنی مادام العمر سیستم عصبی مرکزی است. درد پوست سر می‌تواند به صورت سوزش یا درد ناشی از لمس مانند برس زدن مو احساس شود.

درمان فیبرومیالژیا بر بهبود علائم و کیفیت کلی زندگی متمرکز است، از جمله درمان بیماری‌هایی که معمولاً در کنار فیبرومیالژیا ایجاد می‌شوند، می‌توان به اختلالات خواب، افزایش وزن، افسردگی و مشکلات روانی اشاره کرد. برای کمک به مقابله با درد ریشه مو ناشی از MS، می‌توان از داروهای مختلفی استفاده کرد:

گاباپنتینوئیدها: این داروها انتقال‌دهنده‌های عصبی خاصی (پیام‌رسان‌های شیمیایی در مغز) را که باعث درد می‌شوند، مهار می‌کنند.

آرام‌بخش‌ها: این داروها به افراد مبتلا به فیبرومیالژیا کمک می‌کنند تا خواب بهتری داشته باشند.

داروهای ضد افسردگی: برخی از مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) و مهارکننده‌های بازجذب سروتونین-نوراپی نفرین (8SNRIs) برای درد فیبرومیالژیا استفاده می‌شوند.

درمان همچنین ممکن است شامل مراقبت از خود، مانند تکنیک‌های مدیریت استرس یا ورزش باشد.

فیبرومیالژیا بر کل بدن تأثیر می‌گذارد و می‌تواند به صورت غیر مستقیم باعث ریزش مو شود. معمولاً ریزش مو ناشی از این بیماری دائمی نیست و اغلب در مواقعی که فرد مبتلا تحت استرس قابل توجهی قرار دارد، ریزش مو اتفاق می‌افتد.

استفاده از اکسسوری مو

درد ریشه مو و حساسیت پوست سر می‌تواند ناشی از استفاده طولانی مدت از اکسسوری‌های مو یا کلاه باشد. استایل کردن موها با مدل‌های کشیده و پرفشار می‌تواند باعث درد ریشه و ایجاد حساسیت پوست سر در ناحیه‌ای که تحت فشار بالایی قرار دارد، ‌شود. اکستنشن مو نیز ممکن است به دلایلی مانند وزن زیاد یا تحریک شیمیایی، باعث ناراحتی پوست سر شود که با سردرد و ریزش مو مرتبط است.

اگر اکسسوری مو باعث ایجاد درد پوست سر ‌شوند، باید از استفاده از آن‌ها خودداری کنید یا استفاده را محدود کنید. همین امر در مورد مدل‌های ناراحت کننده‌ که فشار زیادی به پوست سر وارد می‌کنند نیز صدق می‌کند. اگر علت درد ریشه اکستنشن مو است، باید آن را بردارید، هیچ راه دیگری برای کاهش فشار روی پوست سر وجود ندارد.

سردرد و میگرن

سردردهای تنشی شایع‌ترین نوع سردرد هستند. درد معمولاً در پشت چشم‌ها و در ناحیه گردن رخ می‌دهد، اما افراد اغلب احساس درد سفت و نواری شکل در اطراف سر را توصیف می‌کنند که گاهی اوقات با درد ریشه موها و پوست سر همراه است. میگرن می‌تواند باعث احساس درد موضعی یا نقطه‌ای در پوست سر شود یا با آلودینی (حساسیت شدید به تماس پوست) همراه با علائم دیگری مانند حساسیت به نور و حالت تهوع همراه باشد.

نخستین درمان سردردهای تنشی معمولاً شامل مسکن‌های بدون نسخه مانند ناپروکسن است. بسیاری از افراد مبتلا به سردردهای تنشی مکرر ممکن است به تجویز داروی ضد افسردگی سه حلقه‌ای آمیتریپتیلین نیاز داشته باشند. با توجه به عواملی مانند شدت میگرن، پزشک ممکن است داروهای بدون نسخه یا تجویزی را توصیه کند. داروهای بدون نسخه برای سردردهای میگرنی عبارتند از:

• داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی مانند آسپرین، ایبوپروفن و ناپروکسن
• استامینوفن
• اکسدرین میگرن (استامینوفن، آسپرین و کافئین)

درمان‌های خانگی برای درمان سردردهای میگرنی عبارتند از:

• کمپرس گرم یا سرد روی ناحیه مورد نظر برای تسکین درد سردردهای تنشی
• تکنیک‌های آرامش‌بخش مانند تنفس عمیق، مدیتیشن و گوش دادن به موسیقی آرامش‌بخش برای کاهش استرس مرتبط با سردردهای تنشی

 آرتریت سلول غول ‌پیکر Giant Cell Arteritis

آرتریت سلول غول‌پیکر(GCA) یا آرتریت گیجگاهی، نوعی التهاب رگ‌های خونی است که عمدتاً شریان‌های بزرگ سر، به ویژه شریان‌های گیجگاهی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. افراد مبتلا به این بیماری علائمی از جمله سردرد، حساسیت پوست سر، درد فک، خستگی و اختلالات بینایی را تجربه می‌کنند.

به طور معمول، درمان این بیماری شامل مصرف روزانه پردنیزون (کورتیکواستروئید) با دوز بالا است و در طول چند ماه به دوز پایین‌تر کاهش می‌یابد. سردرد و سایر علائم اغلب به سرعت با دارو تسکین می‌یابند. ممکن است مصرف روزانه پردنیزون به مدت یک تا دو سال مورد نیاز باشد. GCA می‌تواند پس از درمان دوباره عود کند.

نورالژی اکسیپیتال

نورالژی اکسیپیتال وضعیتی است که در آن اعصابی که از پوست سر عبور می‌کنند، آسیب دیده یا ملتهب می‌شوند. این می‌تواند ناشی از تحت فشار قرار گرفتن اعصاب، تنش مزمن گردن یا آسیب به سر یا گردن باشد. درد پوست سر ناشی از نورالژی اکسیپیتال به صورت درد، سوزش و ضربان مداوم توصیف می‌شود. درد تیر کشنده‌ای که از قسمت پایین و پشت سر شروع می‌شود و در تمام یا نیمی از پوست سر پخش می‌شود و ممکن است بیاید و برود. درد پشت چشم در سمت آسیب دیده نیز ممکن است وجود داشته باشد و لمس ملایم، مانند برس زدن مو نیز می‌تواند باعث احساس درد شود.

در حقیقت درمان قطعی برای نورالژی اکسیپیتال وجود ندارد، با این حال برخی از درمان‌ها می‌توانند شدت درد را کاهش دهند:

• استفاده از گرما، کمپرس گرم
• ماساژ یا فیزیوتراپی
• داروهای ضد التهاب (NSAIDs)
• شل کننده‌های عضلانی
• داروهای ضد تشنج
• تحریک عصب یا سایر جراحی‌ها

کمبود ویتامین یا مواد معدنی

کمبود آهن، ویتامین B12 یا ویتامین D همگی می‌توانند از علل بالقوه درد ریشه مو و پوست سر باشند و همچنین بر رشد مو اثر منفی  بگذارند. کمبود آهن می‌تواند جریان خون را در پوست سر کم کرده و منجر به ریزش مو و درد ریشه مو و پوست سر شود. این مشکل با علائمی مانند خستگی، ضعف و رنگ پریدگی پوست همراه است. کمبود ویتامین B12‌ و کمبود ویتامین D نیز می‌تواند مشکلاتی مانند درد ریشه و کف سر و در نتیجه ریزش مو را به همراه داشته باشد.

اگر آزمایش خون، کمبود آهن، ویتامین B12 یا ویتامین D را نشان دهد، احتمالا مصرف مکمل‌های خوراکی یا تزریقی برای شما تجویز می‌شود. سطح ویتامین D می‌تواند با قرار گرفتن در معرض تابش آفتاب افزایش یابد.

درمان درد ریشه مو

درمان درد ریشه مو نیازمند شناسایی دقیق علت آن است. درد ریشه مو و کف سر می‌تواند ناشی از اختلالات التهابی، میکروبی یا مکانیکی باشد. بنابراین ابتدا باید پوست سر معاینه شده و علائمی مانند قرمزی، پوسته‌ریزی، فولیکولیت یا وجود ضایعات بررسی شود. در صورت وجود التهاب یا عفونت، درمان موضعی با شامپوهای ضدالتهاب حاوی کتوکونازول، زینک پریتیون یا سالیسیلیک اسید صورت می‌گیرد و در موارد شدیدتر، آنتی‌بیوتیک‌ یا ضدقارچ‌ موضعی و خوراکی تجویز می‌شود.

اگر درد ریشه مو ناشی از تنش‌های مکانیکی مانند بستن موی سفت، اکستنشن یا شانه‌زدن خشن باشد،‌ ایجاد تغییراتی در سبک آرایش مو، کاهش دفعات شست‌وشو، اجتناب از شستشوی خشن و همچنین استفاده از شانه‌ دندانه‌درشت می‌تواند درد ریشه مو را برطرف کند. در مواردی که درد ریشه موها با ریزش مو همراه است، بررسی فاکتورهای هورمونی مانند تست آندروژن‌ها، کنترل فریتین سرم و عملکرد تیروئید ضروری است. نوع درمان بر اساس نتایج آزمایش می‌تواند شامل مصرف مکمل‌های آهن، روی، و بیوتین یا داروهای تعدیل‌کننده هورمونی مانند اسپیرونولاکتون یا فیناستراید باشد.

در بیماران مبتلا به درد مزمن و منتشر پوست سر بدون یافته‌های واضح بالینی، احتمال نوروپاتی یا اختلالات روان‌تنی مانند   trichodynia  نیز باید مدنظر قرار گیرد. در این موارد، استفاده از داروهای تعدیل‌کننده درد عصبی مانند آمی‌تریپتیلین با دوز پایین یا ارجاع به متخصص پوست و اعصاب توصیه می‌شود. همچنین کاهش استرس، داشتن خواب کافی و تغذیه مناسب، نقش مهمی در تسکین علائم و بهبود وضعیت موها خواهد داشت.

انواع درمان‌های رایج با توجه به علت زمینه‌ای عبارتند از:

درمان‌ واکنش آلرژیک

درد ریشه مو و پوست سر که به طور ناگهانی ظاهر شود و هیچ علامت دیگری نداشته باشد، ممکن است نتیجه یک واکنش آلرژیک مانند واکنش به یک محصول موی جدید باشد. اولین درمان این است که مصرف محصول جدید را متوقف کنید و به جای استفاده از شامپوهای قوی، پوست سر خود را با آب خنک بشویید. تا زمان رفع کامل علائم آلرژیک از روغن‌های ضروری یا هر محصول دیگری برای نرم کردن مو و پوست سر، استفاده نکنید.

درمان‌ اگزما یا پسوریازیس

اگر پوست سر شما پوسته پوسته می‌شود، سعی کنید وقتی خشک است، به آرامی با یک برس نرم آن را شانه کنید. اگر پوسته‌ها از موهای شما جدا می‌شوند، می‌تواند اولین نشانه ابتلا به اگزمای پوست سر، پسوریازیس یا درماتیت سبورئیک پوست سر باشد.

درمان‌ سردرد

در صورتی که درد ریشه مو و پوست سر هم‌ زمان با سردرد رخ ‌دهد، احتمال دارد این دو بیماری به هم مرتبط باشند. استفاده ازیک مسکن بدون نسخه مانند آسپرین یا ایبوپروفن ممکن است علائم را تا زمان فروکش کردن درد تسکین دهد.

درمان‌ فولیکولیت

فولیکولیت بیماری عفونت یا التهاب فولیکول‌های مو است و برای از بین بردن عفونت به یک پاک‌کننده آنتی باکتریال یا آنتی‌بیوتیک نیاز است. ممکن است پزشک در برخی موارد، برای تجویز صحیح، نیاز به کشت باکتری جوش چرکی داشته باشد.

درد پوست سر هنگام حرکت دادن موها امری غیرمعمول نیست. در این شرایط چند احتمال وجود دارد؛ برخی علل موقتی هستند و نیازی به درمان ندارند، اما بسیاری از آن‌ها نیاز به درمان دارند. خارش دردناک پوست سر، پوسته پوسته شدن و سوزش می‌تواند به معنای ابتلا به عفونت یا یک بیماری مزمن پوستی باشد. گاهی اوقات این علائم می‌توانند به سایر اختلالات مانند ریزش مو منجر شوند. فراموش نکنید اگر دردی در پوست سر خود احساس می‌کنید که از بین نمی‌رود، لازم است حتما با پزشک مشورت کنید و از مصرف دارو و درمان خودسرانه جدا خودداری کنید.